In mijn Kerstblog, Lichtpuntjes rond de kortste dag, kondigde ik eigenlijk al een vervolgpost aan. Ook over het fotograferen in het blauwe en het gouden uur, maar dan de vroege varianten daarvan, rond zonsopkomst. Een groot deel van het jaar op voor een normaal mens onmogelijke tijden, maar in de weken rond de jaarwisseling niet onbereikbaar. Zelfs niet voor iemand die niet dol is op vroeg opstaan.
Ik heb dan ook dit smalle window of opportunities gebruikt om niet minder dan acht keer ‘s ochtends vroeg met mijn camera de stad in te trekken.
Echt uitslapen was er overigens ook nu niet bij. Op Oudjaarsdag is de zonsopkomst op zijn laatst: om 8.49 (in Rotterdam tenminste; elders in het land kan het een paar minuten eerder of later zijn.) Maar vaak begint het een uur daarvoor al interessant te worden. En ik wil toch wel graag koffie en een ontbijtje voor ik de stad in ga. Dus later dan zeven uur de wekker zetten is geen optie. Maar enfin, dat is te overleven.
Snelheid en wendbaarheid
Ook bij deze ochtendlijke foto-safari’s liet ik steeds mijn statief thuis. Dit om sneller en wendbaarder te zijn. Er zijn, zeker in de stad, genoeg ondergronden te vinden om je camera op neer te zetten. Wel nam ik steeds, als kleine innovatie, een handdoekje mee. Handig om die ondergronden droog te vegen, indien nodig. Maar ook een nuttig instrument om de camera iets meer omhoog te richten als dat wenselijk is.
Rare snuiters
De bevolkingssamenstelling op de vroege ochtend is duidelijk anders dan op latere uren. Veelal mensen die zich naar hun werk haasten, een paar joggers en soms een andere sunrise hunter.
En ook zo nu en dan een rare snuiter. Zo was er een jongeman die er gezellig bij wilde komen zitten op het bankje dat ik net als statief gebruikte. Hij werd heel boos toen ik zei dat ‘t mij net even niet uitkwam, maar liet me gelukkig na wat stampei en gescheld verder met rust.
Zoek de verschillen
Een interessante vraag die ik mezelf van te voren stelde: wat zijn de verschillen tussen zonsopkomst en zonsondergang? Bij zonsondergang is het licht wat roder en bij zonsopkomst juist wat geler, lees je wel eens. Het zou kunnen, maar dat valt wat mij betreft in het niet bij de verschillen tussen zonsopkomsten onderling.
De omgekeerde volgorde
Een meer fundamenteel verschil is natuurlijk de omgekeerde volgorde der gebeurtenissen. In de ochtend begin je met het blauwe uur, de lichtstrepen, de lange sluitertijden. Waar de term het blauwe uur op gebaseerd is kan ik niet duidelijker uitleggen dan met deze foto:
De planning
Een ander groot verschil tussen zonsondergang en zonsopkomst is de planning. Voor een mooie zonsondergang zijn een aantal dingen nodig. Het kan het beste half bewolkt zijn, met zowel wolken in hogere als lagere luchtlagen. En dan geen wolken op de verkeerde plaatsen, waar ze de zonnestralen blokkeren.
Een mooie zonsondergang zie je in de loop van de middag vaak al een beetje aankomen. Maar bij een zonsopkomst moet je een uur of acht eerder al inschatten of het zin heeft de wekker te zetten. En met het Nederlandse weer is voorspellen zelfs op die korte termijn al bijna ondoenlijk.
Op consult bij de Noren
Ik kijk altijd op de site van het Noorse Meteorologisch Instituut. Die hebben het opvallend vaak goed, ook voor plekken ver buiten Noorwegen. Rotterdam ligt dan ook een stuk dichter bij Oslo dan Hammerfest.
Maar eigenlijk is er geen peil op te trekken. Zelfs de Noren kunnen niet precies voorzien waar de gaten inde bewolking vallen. De afgelopen weken heb ik spectaculaire zonsopkomsten gemist op dagen dat het zwaar bewolkt leek te gaan zijn. En andersom: sommige ochtenden zagen er veelbelovend uit maar vielen toch een beetje tegen omdat een dik wolkendek landinwaarts de pret bedierf.
Regendruppels
De foto hieronder maakte ik op een ochtend dat het wat tegenviel, kort voordat een stevige regenbui verder fotograferen onmogelijk maakte. Al blijft tegenvallen een relatief begrip, want het licht op de torens op de achtergrond, samen met de eerste druppels linksboven, maken er toch wel een bijzonder plaatje van:
Saai of fraai?
Een vrijwel onbewolkte lucht, het andere uiterste, is ook niet ideaal. De lucht kan dan wat saai worden. Toch is ook dan het het resultaat vaak best fraai:
Ochtendrood
Als het meezit, en er zijn wel de juiste wolken op de juiste plaats, kan de lucht, al is het soms maar kort, echt spectaculair rood worden. Een wateroppervlak versterkt het effect dan, en gelukkig hebben we er daar in Rotterdam vrij veel van:
Ochtendpaars
Vaak voeren de kleuren blauw en rood een mooie strijd uit, mooi aangevuld door de vooral gele tinten van het kunstlicht:
Ochtendgeel
En soms kun je er inderdaad niet omheen en is de zonsopkomst inderdaad vooral geel:
De dag breekt aan
Af en toe zijn er tot een uur na zonsopkomst nog bijzondere luchten te zien. Maar meestal is het moment dat de lantaarnpalen uit floepen het teken dat het voorbij is. Tijd om naar huis te gaan voor de tweede bak koffie.
Uit zicht
De komende weken raakt de zonsopgang weer buiten bereik, eerst met ongeveer een minuut per dag, later steeds sneller. Met nog even een sprongetje terug als de zomertijd begint maar zelfs dan, op 27 maart, komt de zon al om 7.27 boven de horizon. Dat betekent om zes uur op staan en dat heb ik eerder gedaan, maar ik vrees dat ik het toch vooral van de donkere ochtenden rond Oudjaar moet hebben.
UPDATE: in later jaren groeiden de foto-expedities kort na de jaarwisseling uit tot een traditie met bijbehorende blogposts: 2019 – 2020 – 2021 – 2022 – 2023
Galerie
Intussen hebben een aantal foto’s van mijn ochtendsafari’s hun weg al gevonden naar het nieuwe zaaltje in mijn webgalerie: de Randen van de Nacht.
