Als de poolkappen smelten: de verdronken wereld

Wat gebeurt er als al het poolijs smelt? Hoe komt de kaart van onze wereld er uit te zien bij een maximale zeespiegelstijging? En hoe lang duurt het voor het zo ver is? Dat zijn actuele vragen nu klimaatverandering – eindelijk – op de politieke agenda staat. En als cartograaf kon ik het niet nalaten het worst case scenario eens in beeld te brengen.

Zwaartekracht

Als de Groenlandse ijskap smelt stijgt de zeespiegel zeven meter, als het ijs op Antarctica smelt veroorzaakt dat een stijging van 58 meter op. Bij elkaar dus 65 meter. Met let wel: dat is een gemiddelde.

Want er speelt nog iets anders mee: de zwaartekracht. Zo’n klont ijs heeft een flinke massa en trekt het zeewater naar zich toe. Als die aantrekking wegvalt zal de zee dus vooral aan de andere kant van de wereld stijgen.

Als het Groenlandse ijs smelt, hebben we daar in Nederland relatief weinig last van, want Groenland is vlakbij. Het waterniveau in de Noordzee zal wel stijgen, maar zeker geen zeven meter. Antarctica ligt echter veel verder weg. Als daar het ijs smelt stijgt de zeespiegel op het noordelijk halfrond waarschijnlijk nog veel meer dan 65 meter.

Onzekerheden

Er zijn nog meer onzekere factoren die maken dat je niet simpelweg de 65 meter-hoogtelijn aan kunt nemen als nieuwe kustlijn. Als het ijs smelt zal het land eronder omhoog veren, bijvoorbeeld. Maar voormalig land waar ineens een plas water op staat zal juist omlaag gedrukt worden. En als de zeespiegel niet al te snel stijgt kan het land meegroeien, doordat zeeën en rivieren sedimenten afzetten.

De onderstaande kaart is daarom een benadering. Gemiddeld heb ik toch die 65 meter aangehouden. Maar wel met een correctie voor het zwaartekracht-effect: wat meer stijging op het noordelijk halfrond, wat minder in het zuiden.

Het verdronken land van Europa

Opvallend genoeg ziet de kaart er na zo’n maximale zeespiegelstijging er niet eens zo heel veel anders uit. 95 procent van het landoppervlak blijft gewoon boven water. Afrika is nog bijna helemaal intact, Australië en Zuid-Amerika krijgen er alleen een paar binnenzeeën bij. Uit Azië en Noord-Amerika worden slechts enkele flinke happen genomen.

Maar voor Europa zijn de consequenties ingrijpend. Ons werelddeel is geen aanhangsel van Azië meer, maar een archipel met grillige vormen. Londen, de Randstad, Kopenhagen, Hamburg, Sint Petersburg: er steken nog slechts wat torens boven water uit, met eromheen betonriffen en wellicht wat drijvende nederzettingen.

Goed en slecht nieuws

Het goede nieuws is dat zo’n ijskap niet in een paar jaar, of zelfs een paar decennia of eeuwen afsmelt. Na de vorige ijstijd steeg de zeespiegel ongeveer drie meter per eeuw. In dat tempo duurt het dus tot ongeveer het jaar 4000 voor de wereldkaart er zo uit ziet als op deze kaarten.

Het slechte nieuws is dat ook een stijging van een paar meter al best lastig zou zijn. To put it mildly. In Nederland wordt het bijvoorbeeld steeds lastiger het water van de Rijn en Maas op een ordelijke manier naar de Noordzee te krijgen. Tegelijkertijd wordt het ook steeds moeilijker te voorkomen dat het zoute zeewater het land binnensijpelt. Daar helpt geen dijk tegen.

Klimaat

Over de gevolgen van de temperatuur- en zeespiegelstijging voor landschappen en plantengroei is niets met zekerheid te zeggen. Maar laten we optimistisch zijn. Als de temperatuur stijgt neemt de neerslag wereldwijd toe, dus wellicht zal hier en daar een stuk woestijn vergroenen. Vooral Australië, met zijn twee nieuwe binnenzeeën, zou daar wel eens van kunnen profiteren.

Groenland en Antarctica worden na de grote dooi een soort Scandinavië, met uitgestrekte naaldwouden en vooruit, nog een enkele gletscher. Siberië, nu grotendeels een soort no-go area, zal een veel milder, plaatselijk zelfs mediterraan klimaat krijgen. Hopelijk wordt Rusland tegen die tijd geregeerd door vriendelijker types dan er nu in het Kremlin rondlopen.

Zondvloedvluchtelingen

Hij ziet er eigenlijk best interessant uit, die wereld van het jaar 4000 met zijn maximale waterstanden. Je zou er zo een kijkje willen nemen. Maar bedenk wel wat er allemaal onder water gaat verdwijnen. Het gaat misschien maar om vijf procent van het landoppervlak maar daar woont wel een groot deel van de wereldbevolking. Laaggelegen kustgebieden zijn nou eenmaal populaire plekken om te wonen.

In ons eigen land komt de kustlijn in Zuid-Limburg te liggen. Dat wordt dus geen Amersfoort aan Zee maar Heerlen aan Zee. Hopelijk hebben Groenland en Antarctica te zijner tijd een ruimhartig toelatingsbeleid voor zondvloedvluchtelingen.

Gedoe

Het is trouwens ook best een gedoe, telkens nieuwe kustplaatsjes bouwen met boulevards en jachthavens en stranden. En die dan binnen een eeuw al weer te moeten opgeven omdat ze ten prooi vallen aan het wassende water. En dat twintig eeuwen lang.

Nee, laten we toch maar proberen die opwarming binnen de perken te houden. Terraformen doe je maar op Mars.

Lees ook mijn factcheck: is er echt geen planeet B?