Wandelen rond de Grevelingen

Na de voltooiing van het Oosterscheldepad stonden vrienden Arie, Maarten, Bart en ik voor de keuze. Welk lange-afstandswandelpad gaan we nu lopen? Welke mooie waterplassen zijn er nog meer in Zuidwest-Nederland? Kunnen we niet om de Grevelingen heen gaan wandelen?

Opvallend genoeg bestond er nog geen officiële wandelroute om dit grootste zoutwatermeer van Europa. Maar geen nood, vriend Bart woont op een steenworp afstand van de Grevelingen. Hij kent het gebied goed en schudt keer op keer de prachtigste routes uit zijn mouw.

De kaart is interactief: zoom en klik voor meer informatie.

We hebben het geluk te beschikken over twee auto’s. Wie in onze voetsporen wil treden en daarbij gebruik maakt van het openbaar vervoer, zal hier en daar wat kleine aanpassingen aan de route moeten doen. Maar zelfs op zondag zijn de meeste dorpen en stadjes op deze godvrezende eilanden redelijk tot goed bereikbaar per bus.

Etappe 1: Bruinisse – Herkingen

23 september 2017 – 14,3 kilometer

De tocht begint op de meest oostelijke punt van het voormalige eiland Schouwen-Duivenland, bij de vissershaven van Bruinisse. Het eerste stuk voert over de Grevelingendam maar het voelt niet echt als een dam, want aan de noordkant ervan is een recreatiegebied met bossen en strandjes.

Op het laatste stuk van de dam passeren we de provinciegrens. Hoewel Goeree-Overflakkee erg Zeeuws aanvoelt hoort het toch echt bij Zuid-Holland. Het landschap is wijds; we lopen over een asfaltdijk met zicht op de druk door zeilbootjes bevaren Grevelingen. In een baaitje bij het gehucht Battenoord treffen we een aantal vreemde kostgangers: flamingo’s.

Het laatste deel van de route voert even landinwaarts, langs met bloemen ingezaaide akkerranden naar het dorpje Herkingen.

Etappe 2: Herkingen – Slikken van Flakkee

27 mei 2018 – 17,2 kilometer

Na de asfaltdijk van de vorige etappe heeft de kust ten westen van Herkingen een veel natuurlijker karakter. Een grasdijk met lange bomenrijen scheidt het oude land van de Slikken van Flakkee. Een uitgestrekt gebied met lage vegetatie, heckrunderen en fjordenpaarden en veel vogels.

Ter hoogte van Melissant zijn de Slikken zo’n twee kilometer breed. Een zandweg leidt naar een mooi steigertje in het Grevelingenmeer. Het laatste stuk van de route gaat door meer bosachtig terrein.

Etappe 3: Slikken van Flakkee – Stellendam

19 augustus 2018 – 13,7 kilometer

Ook deze dagetappe voert nog grotendeels langs de Slikken. Soms over paden door afwisselend bosachtig gebied of wat meer open landschap, maar ook een stuk over de voormalige zeedijk.

Het laatste stuk van deze dagwandeling brengt ons over dijkjes en landweggetjes dwars over het eiland naar de oevers van een andere voormalige zeearm: het Haringvliet. Via de vissershaven en de sluis van Stellendam bereiken we het fraai gelegen terras van de architectonisch vormgegeven uitspanning Zout of Zoet.

Etappe 4: Stellendam – Goedereede

6 oktober 2018 – 12,5 kilometer

Op deze dag krijgen we de Grevelingen niet echt in beeld. Maar het zou zonde zijn de noordkust van Goeree, met natuurgebied de Kwade Hoek, over te slaan. Het strand is hier breed, met een mooie overgangszone naar de duinen, begroeid met onder andere helmgras en zeekraal.

Het laatste stuk van de route gaat landinwaarts, door duinen en bossen. En gelegen tussen akkers en weiden doemt daar het einddoel op, het piepkleine maar zeer pittoreske stadje Goedereede.

Etappe 5: Goedereede – Punt van Goeree

17 februari 2019 – 14,9 kilometer

Na nog wat sightseeing in Goedereede wandelen we door rietlanden rijk met vogels terug naar het meer waar het ons eigenlijk om gaat: de Grevelingen.

We komen langs een fort, De Schans, en langs het oude haventje van Ouddorp.

De etappe eindigt op de Punt van Goeree, een wat rommelig maar daardoor best charmant gebied. Met onder andere een tamelijk nieuw park vakantiehuisjes dat er voor de verandering eens wel mooi uitziet.

Etappe 6: Punt van Goeree – Brouwersdam

4 mei 2019 – 12,3 kilometer

We zijn nog niet klaar op de Punt. Het eerste stuk van de wandeling voert over de bunkerroute, met overblijfselen van de door de Duitsers in ’40-’45 aangelegde Atlantikwal. En nog een stukje geschiedenis: ook het museum van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij slaan we natuurlijk niet over.

De Brouwersdam vormt hiermee een mooi contrast. Een brede strook met een wijds uitzicht over de Grevelingen en/of de Noordzee. En een paradijs voor zeilers, plankzeilers, plankzeilvliegeraars en andere watersporters.

Etappe 7: Brouwersdam – Zonnemaire

10 augustus 2019 – 13,2 kilometer

We laten de Brouwersdam achter ons en passeren het dorp Scharendijke en het watersportcentrum Den Osse. De dijken langs deze kust zijn ooit versterkt met beton- en houtconstructies die nu zwaar aangetast zijn door de tand des tijds. Je zou het bijna vergeten maar vroeger beukte de zee op deze kust.

We bereiken Brouwershaven, dat een prachtig plaatsje blijkt te zijn met een molen, een middeleeuws stadhuis en een pittoresk haventje. Vervolgens is het nog een paar kilometer over landweggetjes naar het schilderachtige dorpje Zonnemaire.

Etappe 8: Rondje Zonnemaire

22 oktober 2019 – 15,9 kilometer

Via een gehucht met de toepasselijke naam Dijkhuisjes lopen we terug naar Brouwershaven want die haring bij de haven was toch wel erg lekker.

Vervolgens gaat de tocht over grasdijken met een wijds uitzicht over akkers met aardappelen en worteltjes enerzijds en de Grevelingen met daarin eilanden met namen als Dwars in den Weg en Stampersplaat anderzijds.

Vanaf de voormalige werkhaven van Bommenede, tegenwoordig in gebruik bij de watersporters, lopen we via landwegen terug naar Zonnemaire.

Etappe 9: Zonnemaire – Dreischor

2 februari 2020 – 14,5 kilometer

Deze etappe voert ons vooral landinwaarts, door de binnenlanden van Schouwen-Duiveland, over landwegen en dijkjes, langs omgeploegde akkers met zware zeeklei en boerderijen met zwartgeteerde schuren. Zeeland zoals God het bedoeld heeft.

Twee pittoreske dorpjes vormen een prachtig contrast met dit weidse landschap. Allereerst het piepkleine Noordgouwe, met zoals zoveel Zeeuwse dorpen in het midden de Ring. Een grote open ruimte met een forse kerk, omgeven door een groene tuin, een smalle gracht en historische panden waarvan de meeste met één laag met een kap. Na weer een paar kilometer met de voornoemde akkers en boerderijen volgt het nauwelijks grotere Dreischor met alweer zo’n prachtige Ring. Ik zou de gemeente Schouwen-Duiveland trouwens wel willen adviseren het geparkeerde blik uit die dorpsringen te verbannen.

Na nog een paar kilometer wandelen over kaarsrechte, welhaast meditatieve landwegen zien we ook de Grevelingen, naamgever van deze wandelroute, nog even, al is het maar voor een paar honderd meter.

Etappe 10: Rondje Sirjansland

3 september 2021 – 11,4 kilometer

Na een hiaat van anderhalf jaar vanwege iets met een virus vervolgen we onze route vanaf een startpunt onder aan de dijk ter hoogte van Dreischor. Het begin van deze voorlaatste etappe is niet het makkelijkst begaanbare stuk van de route. Aan beide zijden van de dijk loopt iets wat hier en daar op een pad lijkt maar daar is alles mee gezegd. Nou ja, alles… de fraaie uitzichten over links de Grevelingen en rechts het Zeeuwse land maken veel goed.

Na ongeveer een kilometer bereiken we een relatief nieuw stuk dijk met een goed beloopbaar graspad. Rechts ligt het Dijkwater, vroeger het zeearmpje dat Schouwen van Duiveland scheidde, nu een plassengebied met een rijk vogelleven. Links liggen slikken met plantengroei in een bijna psychedelisch kleurenpallet, al zal dat in andere delen van het jaar wellicht iets minder uitbundig zijn.

Met Bru, het eindpunt van het Pad, in het zicht, verlaten we de Grevelingen, buigen we landinwaarts en wandelen we door het piepkleine Sirjansland. Dat blijkt desalniettemin over een horecagelegenheid te beschikken. De Weg door het Dijkwater moet we helaas delen met ander verkeer (provincie, maak hier eens een mooi wandelpad!) maar biedt wel mooie vergezichten over akkers, velden, riet en plassen. Een zijpaadje naar rechts voert naar de Gluurmuur, een hippe naam voor een vogelkijkscherm. Een zijpaadje naar links brengt ons in een andere wereld: de oevers van het Dijkwater zijn hier ineens danig bebost.

Na dit stukje bos komt de Zeeuwse wijdsheid terug, met een wijngaard als een wat vreemde maar wel fraaie eend in de bijt tussen de akkers en weiden. Ik vrees dat de woordspeling Schouwen-Druiveland al wel eens eerder gemaakt is… Een aantal rustige landwegen met zicht op de skyline van Dreischor brengen ons tenslotte terug bij het beginpunt, onder aan de dijk langs de Grevelingen.

Etappe 11: Sirjansland – Bruinisse

19 december 2021- 9.8 kilometer

We lopen onze etappe op een wat mistige dag. De oevers van de Grevelingen zijn nu een stuk minder kleurrijk dan een paar maanden geleden. Maar wat vandaag vooral opvalt is de stilte die er heerst. Zijn het de akoestische eigenschappen van de mist, komt het doordat er verder bijna niemand op pad is?

Vanaf Sirjansland volgen we de oever, soms onderaan de dijk, langs de verweerde betonnen constructies van de voormalige zeewering, soms over het graspad op de kruin van de dijk. Na een paar kilometer bereiken we de outskirts van Bruinisse. Eerst komen we langs een golfbaan en vervolgens langs een vakantiepark die beide even groot zijn als het dorp zelf. En links ligt de jachthaven die ook behoorlijk aan de maat is.

Via de sluis tussen Grevelingen en Zijpe komen we in Bruinisse zelf, of in Bru, zoals de inwoners het liefkozend noemen. We maken, als afsluiting van het Grevelingenpad, nog een ererondje door het dorp en langs de vluchthaven. Daar zou het veer Anna Jacobapolder-Zijpe wegens de mist uit de vaart zijn genomen, als het nog gevaren had.

Via de oevers van het Zijpe komen we weer bij de vissershaven van Bru, waar het tijd is voor een vismaaltijd om de voltooiing van het Grevelingenpad te vieren. Bru’s bekendste zoon, Hugo de Jonge, kondigt tezelfdertijd een nieuwe lockdown aan waardoor we als voorlopig laatste gasten het visrestaurant verlaten.