De kortste dag: het is, ieder najaar weer, een stip aan de horizon. Vanaf 21 december gaan de dagen weer lengen. Maar eigenlijk zit het nog iets ingewikkelder in elkaar. De vroegste zonsondergang is namelijk meer dan een week vóór de kortste dag. En dat is goed nieuws.
Voorbode van de lente
Dit wordt een opbeurende post voor iedereen met een winterdepressie. En eigenlijk voor iedereen die hartstochtelijk naar het voorjaar verlangt. Zelf kan ik een beetje sneeuw en ijs nog wel waarderen, maar met het gekwakkel en de duisternis waar de winter in onze streken mee gepaard gaat heb ik het meestal vrij snel gehad.
Houdt Moed! Al voor half december dient de eerste voorbode van de lente zich aan, de eerste stap op de weg terug naar warmte en licht. Op 13 december vindt namelijk de vroegste zonsondergang van het jaar plaats. In Rotterdam, de maat aller dingen, gaat de zon dan onder om 16.32. De dagen ervoor en erna trouwens ook; de dagelijkse verschillen zijn miniem in deze tijd van het jaar. Maar toch: vanaf 13 december is de zonsondergang elke dag een beetje later. In eerste instantie is het secondenwerk maar al gauw komen er weer hele minuten bij.
Zonnewende
Huh? 13 december al? Valt de vroegste zonsondergang niet op 21 december? Nee, dat is de kortste dag, oftewel de zonnewende oftewel het wintersolstitium. De vroegste zonsondergang valt een dag of acht eerder. Tenminste, in Nederland; dichter bij de evenaar zijn de verschillen nog groter.
Verklaring
De verklaring is een echte breinbreker. Het heeft vooral te maken met de baan van de Aarde om de zon. Die is geen perfecte cirkel maar een ellips. Volgens de tweede wet van Kepler beweegt de Aarde sneller op het perihelium, het punt begin januari dat we het dichtst bij de zon zijn. Daardoor is in de winter de zonnedag iets langer; dat is de tijd waarin de Aarde, van de Zon af gezien, eenmaal om zijn as draait. Verder heeft ook de helling van de aardas er iets mee te maken.
Op de website van het KNMI wordt het allemaal wat gedetailleerder uitgelegd. En ook de Wikipedia-pagina over de tijdsvereffening is verhelderend. Maar je moet er wel even goed voor gaan zitten.
Zonsopkomst
Maar natuurlijk is er ook een keerzijde aan dit verhaal. De laatste zonsopkomst is pas een dag of negen na de kortste dag. Op 30 december komt in Rotterdam de zon pas op om 8.47.
Als fotograaf kan ik daar ook wel weer de voordelen van inzien. De beste tijden om stads- en landschapsfoto’s te maken zijn de blauwe en gouden uren rond zonsopkomst en zonsondergang. Die zonsondergang, dat is niet zo’n probleem, die vindt doorgaans plaats op wat men noemt christelijke uren.
Om de stad bij zonsopkomst op een foto vast te leggen moet je echter wel heel erg een ochtendmens zijn. En dat ben ik niet. Rond de jaarwisseling echter valt het ochtendgloren zo laat dat ik meestal in die tijd een paar ochtendexcursies plan.
Maar het belangrijkste punt om te onthouden van deze blogpost: vanaf 13 december gaan de middagen weer lengen. Het voorjaar is in aantocht!
