Terraforming is het zodanig aanpassen van een planeet dat aards leven er kan gedijen. Zoiets moet je niet onderschatten; het terraformen van Venus of Mars is een reusachtig project dat eeuwen, zo niet millennia gaat duren. Maar bij welke van onze twee buurplaneten is zo’n project het meest kansrijk? Ze hebben allebei hun voor- en nadelen, maar op deze pagina wil ik het vooral over Venus hebben.
Zusterplaneet
Deze dichtstbijzijnde planeet in ons zonnestelsel lijkt op het eerste gezicht verdacht veel op de Aarde. Met een diameter van 12.104 kilometer is Venus slechts een paar procent kleiner dan de Aarde (12.757 kilometer). Ook de zwaartekracht is maar een fractie minder: 0,9 g. Die overeenkomst is heel opvallend als je bedenkt dat de planeten die om onze zon draaien enorm in grootte verschillen, van de dwerg Mercurius tot de reus Jupiter.
Als kind was ik al gefascineerd door die tweelingzus van de Aarde. Ik tekende zelfs een kaart, niet gebaseerd op enige wetenschappelijke kennis, met zeeën, continenten, bergketens en golfstromen. De kaart toont ook de veronderstelde tijdzones en de klimaten volgens Köppen, net geleerd bij aardrijkskunde.
De hel
Helaas brak rond diezelfde tijd onder wetenschappers het inzicht door dat Venus in veel andere opzichten helemaal niet zoveel op onze thuiswereld lijkt. Ruimteschepen als de Amerikaanse Mariner 2 en de Russische Venera-sondes onthulden dat de planeet bepaald geen paradijs is. Sterker nog, met een gemiddelde temperatuur van 462 °C, een luchtdruk ongeveer 90 keer zo hoog als op Aarde, een atmosfeer met vooral heel veel CO2 en een dik wolkendek waaruit het zwavelzuur regent, lijkt Venus meer op de hel dan de hel zelf.
Bovendien draait Venus wel erg traag om zijn as, waardoor een etmaal er ruim 116 aardse dagen duurt. Ook dat maakt Venus een minder fijne vakantiebestemming, laat staan een leuke plek om naar toe te emigreren.
Terraforming
De ideeën over terraforming, het aangenamer maken van andere planeten, hebben zich daarom altijd vooral gericht op die andere buurplaneet, Mars. Ook dat is allesbehalve een paradijsje. Maar de Rode Planeet is, bij wijze van spreken, op een regenachtige zondagmiddag te terraformen, vergeleken met Venus. Een dag is er, om te beginnen, ongeveer even lang als op Aarde.
Mars is echter maar een klein planeetje, dus Venus blijft toch de hoofdprijs voor terraformers. Maar hoe zou je dat aan pakken? Let op: we gaan even groot denken. Heel groot. Fasten your seatbelts and suspend your disbelief!
Zonnescherm
Allereerst moet die verschrikkelijke temperatuur een dikke 400 graden omlaag. Daarvoor is een zonnescherm van planetaire afmetingen nodig, te plaatsen op een van de zogeheten Lagrange-punten. Daar houden de aantrekkingskracht van de Zon en Venus elkaar in evenwicht.
Het L1-punt is ongeveer een miljoen kilometer ver weg, ongeveer één procent van de afstand tot de zon. Hierdoor moet deze parasol nog groter zijn dan de planeet zelf. Een dergelijk technisch project gaat onze huidige mogelijkheden ver te boven. Maar met enige vooruitgang op het gebied van raketwetenschap, robotica en asteroïdenmijnbouw, zou het werk later deze eeuw kunnen beginnen.
Asteroïden
Verder is er weinig water op Venus, veel te weinig zelfs. En water is een onmisbaar ingrediënt in ieder recept voor een leefbare wereld, dus dat moet geïmporteerd worden. Gelukkig is er in de buitenste regionen van het zonnestelsel een overvloed aan asteroïden die voor een groot deel uit waterijs bestaan. Stuur die onder de juiste hoek op Venus af en de planeet gaat bij elke inslag een fractie sneller draaien. Twee vliegen in één klap!
Ook het manoeuvreren van grote ijsbergen door het zonnestelsel ligt ver buiten het bereik van de huidige technologie. Maar het principe is eenvoudig: bouw een raketmotor op het oppervlak van de asteroïde die een deel van zijn massa als brandstof gebruikt en duw de rots uit zijn baan. Het is natuurlijk aan te raden om deze technologie pas op grote schaal toe te passen als-ie honderd procent betrouwbaar is. Wanneer je vele duizenden grote ijsklompen naar de binnenste regionen van zonnestelsel stuurt, moeten ze de baan van de aarde kruisen. En je wilt niet dat er ook maar één per ongeluk op onze thuiswereld neerstort.
Ringen
Andere stofjes willen we juist liever kwijt: koolstof bijvoorbeeld. Heel veel koolstof. Als je dat onder de juiste hoek de ruimte inschiet, gaat de planeet nog wat sneller draaien. En omdat het zonde is om al dat materiaal te verspillen, bouwen we er een mooi Saturnesk ringenstelsel van. Dat zorgt met zijn schaduw voor verkoeling in de gebieden rond de evenaar; geen overbodige luxe want Venus bevindt zich een stuk dichter bij de zon dan onze eigen planeet.
Licht
En ‘s nachts brengen de Ringen licht in de duisternis; ook dat komt goed van pas want Venus heeft geen maan. En hoewel al die botsingen met asteroïden en uitgestoten koolstof de rotatie van de planeet behoorlijk kunnen versnellen, is een aardachtige 24-uurs dag- en nachtcyclus waarschijnlijk niet haalbaar. Het is dus goed om een bron van natuurlijk licht te hebben om die lange Venusiaanse nachten op te fleuren.
Dat zal een spectaculair gezicht zijn: die majestueuze boog aan de nachtelijke hemel, gedeeltelijk in de schaduw van de planeet zelf. Dancing in the Ringlight…
Eeuwen
Als je het zo samenvat klinkt het eigenlijk best eenvoudig. Maar er zijn nog wel een paar uitdagingen. Wat doen we bijvoorbeeld met ander ongewenst spul in de atmosfeer, zoals zoutzuur en zwavelzuur? En wat is er te doen aan het relatief zwakke magnetisch veld? Wat wordt de exacte samenstelling van de nieuwe atmosfeer? Kunnen argon en helium, in grote hoeveelheden aanwezig, de rol van inerte gassen op zich nemen in plaats van het op Venus zeldzame stikstof? Kunnen we een ozonlaag creëren die het leven beschermt tegen zonnestraling?
Hoe dan ook is het terraformen van Venus een klus die honderden of zelfs duizenden jaren in beslag gaat nemen. Maar de beloning is dan ook immens: een tweede Aarde met zeeën en oceanen, continenten en archipels. Het kost een paar eeuwen (of misschien wel millennia) maar dan heb je ook wat. Tijd genoeg ook om de details uit te werken.
Wereldkaart
Het grappige is: er kan nu al een kaart getekend worden van het Venus zoals het onder het dikke wolkendek vandaan zal komen. De topografie van het oppervlak is namelijk met radarmetingen nauwkeurig vastgelegd. En bijna iedere kuil en bobbel heeft van de astronomen van de IAU een naam gekregen uit de catalogus Aardse godinnen en heldinnen. Het resultaat is een mix van exotische tongbrekers als Al-Taymuriyya, Snegurochka en Kokyanwuti met meer bekende namen als Artemis, Phoebe en Dione.
De exacte kustlijnen zijn natuurlijk afhankelijk van de hoeveelheid water die geïmporteerd gaat worden. Maar er zullen twee continenten zijn: Ishtar op het noordelijk halfrond en Aphrodite rond de evenaar. En verder zijn er ontelbare eilanden, schiereilanden en mini-continenten. Het nieuwe Venus zal een perfect speelterrein zijn voor zeezeilers.
Klimaat
Het is in dit stadium moeilijk te voorspellen hoe de klimaatzones en landschappen zich over de continenten en eilanden zullen verspreiden. Die zones zijn het resultaat van de atmosferische circulatie. En die is op zijn beurt afhankelijk van zaken als de luchtdruk en de uiteindelijke rotatiesnelheid van de planeet.
Op aarde is er een patroon van lage druk op de evenaar en op 60 graden noorder- en zuiderbreedte en hoge druk op de polen en op 30 graden. Daarom is de Amazone een jungle en de Sahara een woestijn. Op Venus, met waarschijnlijk een langzamere rotatie, mogelijk een dikkere atmosfeer, meer zonnewarmte en natuurlijk het verkoelende effect van de ringschaduw, zullen we hoogstwaarschijnlijk een ander patroon zien.
Maar laat ik een voorzichtige prognose doen.
Tropen en subtropen
De gebieden rond de evenaar, die een deel van het jaar in de schaduw van de Ringen liggen, zullen een vrij gematigd, subtropisch klimaat hebben. Relatief koude winden koelen ook de gebieden net buiten de schaduw af.
Ten noorden en ten zuiden van deze relatief milde zone liggen tropische regenwouden waar Amazone pips bij afsteekt. Iets verder van de evenaar vinden we misschien ook wat meer droge klimaten en zelfs af en toe een woestijn. Maar aangezien de meeste plaatsen op Venus dicht bij water zullen zijn en de nabijheid van de zon overvloedige regenval veroorzaakt, zullen die dorre gebieden zeldzaam zijn.
Warme polen, koele hooglanden
De poolgebieden zullen een aangenaam mediterraan klimaat hebben. Maar met één nogal opmerkelijk aspect: de grote zon zweeft het hele jaar door net boven of net onder de horizon. Dat is een gevolg van de scheefstand van de planeetas, die slechts 2,7 graden is (vergeleken met 23,4 graden op Aarde). De blauwe en gouden uren, populair onder fotografen, zullen het grootste deel van de dag in beslag nemen. De slogan in de vakantiefolders ligt voor de hand: The Land of Eternal Sunrise. Dat deze zon in het westen zal opkomen, omdat Venus in tegenwaardse richting om zijn as draait, is slechts een kleine bijzonderheid.
Het wordt alleen echt koud in de Lakshmi-hooglanden op Ishtar, ongeveer vijf kilometer boven de zeespiegel, en in de omliggende bergketens. Mogelijk vinden we ook wat sneeuw op de top van Maat Mons. Dat is een schildvulkaan van acht kilometer hoog, precies op de evenaar, Venus’ eigen Everest. Maar dat is alles, qua winterwonderland. Wintersportliefhebbers hebben toch echt meer aan het terraformen van Mars.
Flora en fauna
Het wordt een mooie klus voor de biologen, ecologen en landschapsarchitecten van pakweg de achtentwintigste eeuw om de juiste dieren en planten voor de nieuwe wereld te selecteren. Ze zullen de hulp van genetische modificatie of meer traditionele methoden nodig hebben om soorten te maken die zijn aangepast aan de omstandigheden in de nieuwe wereld.
Het zal echter niet alleen een kwestie zijn van het planten van enkele hittebestendige bomen. Of het vrijlaten van een paar genetisch aangepaste olifanten met nachtzicht. Het creëren van een vitaal ecosysteem kan nog enkele eeuwen duren, waarin bacteriën, korstmossen en insecten de weg vrijmaken voor complexere soorten.
Het eindresultaat is een spectaculaire wereld, levend en ademend. Een echte broer of zus van Terra, met bekende kenmerken en toch in veel opzichten anders. Het resultaat van een megaproject, maar het harde werk en geduld meer dan waard.
In de ban van de Ringen
Ik wil nog eens een roman schrijven die gesitueerd is op dit Venus 2.0. Eventueel te bewerken tot een serie met meerdere seizoenen op Netflix of een vergelijkbaar platform. In dit epische verhaal reist de hoofdpersoon van haar/zijn geboorteland in het zuidelijke poolgebied, waar het ringenstelsel niet zichtbaar is, naar een mythische stad op de evenaar, direct onder de Ringen. Die reis zou de lezer en kijker langs vele schilderachtige locaties voeren met kleurrijke culturen en fascinerende levensvormen. Aangezien we hoogstwaarschijnlijk niet lang genoeg zullen leven om de terraforming van Venus voltooid te zien – om het zacht uit te drukken – zouden we op die manier in elk geval een sneak preview krijgen. Enfin, het schrijven van een roman, hoewel eenvoudiger dan het terraformen van Venus, is en blijft een flinke klus dus dat gaat nog wel even duren…
UPDATE: ik heb deze blogpost verder uitgewerkt tot een artikel voor het blad van de Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart, hier te lezen vanaf pagina 4.
