Terug naar Tiengemeten

Een van de leukste uitjes in de wijde omgeving van Rotterdam is een tochtje naar Tiengemeten. Een plek waar je alleen met de boot kunt komen heeft per definitie iets aantrekkelijks, zoals wijlen Boudewijn Büch al in de jaren tachtig liet zien in zijn legendarische reisprogramma. Het is niet voor niets dat Floortje Dessing, toen ze wegens corona even niet naar het einde van de wereld kon, meteen afreisde naar Tiengemeten.

Graafmachines

Zelf kwam ik op een zondag in december 2006 voor het eerst op Tiengemeten. De transformatie van landbouwgrond naar natuurgebied was op dat moment in volle gang. Er lagen rijplaten over modderige vlaktes, graafmachines stonden in de weekendstand, er waren instrumenten van landmeters te bewonderen. Er was nog geen gat gemaakt in de zuidelijke dijk zodat we een mooie wandeling om het eiland konden maken.

Onontdekt

We waren die dag de enige passagiers op de pont, tijdens beide overtochten. Meer dan een tiental bezoekers zullen er die hele dag niet geweest zijn. Okee, het seizoen zal ook een rol gespeeld hebben maar toch: Tiengemeten was nog onontdekt. Bij volgende bezoeken werd het telkens een beetje drukker en bleek het eiland steeds een beetje natuurlijker te zijn geworden.

Wadden

Roffa’s eigen Waddeneiland, zo zou je het kunnen noemen. Eerder maakte ik die vergelijking bij het Eiland van Brienenoord maar het gaat misschien nog meer op voor Tiengemeten. Al was het alleen maar omdat hier net als op sommige Waddeneilanden geen auto’s rijden, afgezien van wat bestemmingsverkeer. Het is het domein van de wandelaar. En dat op slechts 20 kilometer van de Coolsingel.

Gemeten

De naam Tiengemeten heeft betrekking op de afmetingen van de zandplaat die het in de 17e eeuw was. Een gemet is een oude maat die gelijk staat aan ongeveer 0,4 hectare. De zandplaat was destijds dus ongeveer vier hectare groot. In de loop der eeuwen is Tiengemeten, door aanslibbing en inpoldering, een stuk groter geworden: ruim 10 vierkante kilometer. Maar je kunt natuurlijk niet voortdurend de naam aanpassen. Het zou ook wel een tongbreker worden, Vijfentwintighonderdgemeten.

Plannen

Er zijn in de loop der jaren heel wat plannen gemaakt voor Tiengemeten waarvan ik blij ben dat ze nooit zijn uitgevoerd. Slibdepot, bungalowpark, kerncentrale, tweede nationale luchthaven. En als het Plan Rotterdam 2000+ werkelijkheid was geworden zou het waarschijnlijk nu een stadsparkje zijn tussen woonwijken en industriegebieden.

Natuurontwikkeling

In 1990 werd besloten dat het eiland een natuurontwikkelingsgebied zou worden. Sinds 1997 wordt Tiengemeten beheerd door de Vereniging Natuurmonumenten. Die maakte een plan waarbij het gebied in drie zones werd verdeeld, met de poëtische namen Weemoed, Weelde en Wildernis. Of in meer feitelijke omschrijvingen: cultuurhistorie, moeras en getijdengebied.

Erg snel ging de transformatie niet want de financiering moest geregeld en er moesten boeren uitgekocht worden. Vandaar dat er, tijdens dat eerste bezoek in 2006, nog steeds graafmachines rondreden.

Boerderijen

Het behoud van de boerderijen, schuren en vluchthuisjes schijnt nog een punt van discussie geweest te zijn, maar gelukkig is besloten dat ze mogen blijven. Ze hebben natuurlijk wel een andere functie gekregen: bezoekerscentrum, horeca, museum, zorgboerderij, vakantiehuis. En in sommige gevallen werden het ruïnes waar de natuur zelf voor nieuwe functies zorgt.

Wild en weelderig

Van de drie zones springt Weemoed er het duidelijkst uit. Dit kleine gebiedje op de oostpunt, de oudste polder, werd omgevormd tot een nostalgische, kleinschalige landbouwenclave. Met een herberg in een oude boerderij, waarvan het terras een favoriete pitstop is tijdens wandelingen.

Het onderscheid tussen Weelde en Wildernis is minder duidelijk. Ik begrijp dat in het eerste gebied de mens nog af en toe aan wat knoppen draait en dat in de tweede zone werkelijk alles aan de natuur wordt overgelaten. Maar in de praktijk komt het op mij als leek allemaal zowel wild als weelderig over.

Afstand

In totaal heb ik Tiengemeten een keer of tien bezocht, onder zeer diverse weersomstandigheden, zoals de foto’s bij deze blogpost laten zien. Maar de laatste keer bleek, bij bestudering van mijn foto-archief, alweer vijf jaar geleden te zijn. Tja, corona werkte natuurlijk ook niet mee. Het eiland is zelfs enige tijd volledig gesloten geweest voor bezoekers. Dat besluit zou ik willen nomineren voor de prijs van de meest onzinnige coronamaatregel van de hele crisis. Want als je ergens afstand kunt houden is het wel op dit vrijwel onbewoonde lapje zompige grond in het Haringvliet.

Kritisch

Enfin, het was in elk geval hoog tijd voor een hernieuwde kennismaking. Die vond plaats op 5 maart, in het gezelschap van reisgenoten van D., van D. en van D., met wie ik ook de meeste eerdere expedities naar Tiengemeten ondernam. Van D. en van D. waren altijd een beetje kritisch op het hele natuurontwikkelingsproject, met name van D., die zich nog goed kon herinneren hoe het eiland er uit zag toe het nog landbouwgebied was. En ik wil best geloven dat het toen eigenlijk ook al een prachtige oase van rust was en dat de meeste boeren hier met grote tegenzin vertrokken zijn.

Uitbundig

Toch leken de twee critici bij dit bezoek een beetje bij te draaien. En zelf was ik ook verrast door de ontwikkelingen van de laatste vijf jaar. De natuur geeft op uitbundige wijze invulling aan de geschapen voorwaarden. Overal duiken planten, bloemetjes, struiken en bosjes op. Tiengemeten wordt steeds wilder en steeds weelderiger. En dat in het vroege voorjaar; dat belooft nog wat voor de lente en de zomer.

Volgens sommige mensen kan het helemaal niet, is het een contradictio in terminis, natuur ontwikkelen. Maar de casus Tiengemeten toont hun ongelijk aan.

Brug

Mag ik dan toch een klein puntje van kritiek geven, een soort haakje in de badkamer, in de termen van het TV-programma Bed en Breakfast? Of noem het een suggestie voor de ideeënbus; doe er mee wat jullie willen, Natuurmonumenten. Maar een simpele brug of trekpont over de geul aan de zuidkust zou erg fijn zijn. Dat zou een wandeling van 16 kilometer rond het hele eiland opnieuw mogelijk maken. En het lost ook het mankement op dat de westpunt slechts via één route te bereiken is en je dus altijd via dezelfde weg terug moet. Daar houden wandelaars niet van, hoe mooi de omgeving ook is.

Het kaartje toont, in oranje, de aanbevolen wandeling; in grijs de wandeling die (nog) niet mogelijk is, bij het sterretje de ontbrekende brug. Klik hier voor een full screen-versie van de kaart.