Rotterdamse dieren van brons en steen

De dierenwereld is altijd een bron van inspiratie geweest voor de kunst. Wie in een stad als Rotterdam om zich heen kijkt ziet dan ook talloze dieren vereeuwigd in standbeelden, gevelstenen en muurschilderingen. Dierendag, 4 oktober, is natuurlijk een goed moment om een kleine rondgang te maken langs deze beestachtige kunstwerken. Eem fotoblog met als thema: Rotterdamse beesten van brons en steen. En van verf en van andere materialen maar dan wordt de titel wel erg lang.

Delftse leeuw

Misschien zijn leeuwen wel de meest vereeuwigde dieren in de kunst. Ook in Rotterdam kom je ze regelmatig tegen. En dat is wonderlijk, als je bedenkt dat leeuwen van oudsher niet voorkomen in onze streken. Ik kan hier niet alle stadsleeuwen behandelen maar deze bij de Nieuwe Delftse Poort representeert ze allemaal.

De plaquette rechtsboven geeft aan dat het dier tot aan het bombardement op 14 mei 1940 op de Delftse Poort te vinden was. In werkelijkheid was de poort toen al ontmanteld om ruimte te geven aan het verkeer. Het was de bedoeling ‘m een eindje verder weer op te bouwen maar door de oorlog raakte dat plan in het slop. Pas decennia later werd de Delftse Poort door Cor Kraat gereconstruceerd in staal, met een plaats voor een aantal bewaard gebleven kunstwerken, waaronder dus deze leeuw. Er lijkt een afwerklaag over het steen aangebracht te zijn die deels verdwenen is maar daar weet ik helaas het fijne niet van.

De vissen van de Wijnhaven

Over leeuwen gesproken: de Regentessebrug over de Wijnhaven wordt vaak de Vierleeuwenbrug genoemd. Niet geheel onbegrijpelijk vanwege de vier bronzen leeuwen die erop prijken. Maar er was al een Vierleeuwenbrug in Rotterdam, namelijk die over de Oude Haven. Die brug is overigens verdwenen; drie van de leeuwen zijn nog te bewonderen langs de Maasboulevard. Maar ik dwaal af: je zou de Regentessebrug ook de Achtvissenbrug kunnen noemen want op de pijlers bevinden zich sculpturen van vissen en die vind ik minstens net zo mooi. Ook al omdat ze net iets meer dan de leeuwen zijn blootgesteld aan de elementen: soms verdwijnen ze deels onder water, wat te zien is aan de modder en wieren die zich rond de vissen hebben afgezet.

Spoordieren

De Hofpleinspoorlijn werd in 1907 in gebruik genomen en verbond Rotterdam met Den Haag en Scheveningen. Op het spoorwegviaduct, tegenwoordig beter bekend als de Hofbogen, zijn een aantal gevelstenen aangebracht. Daar zijn dieren op te zien die de passagiers tijdens hun treinreis door de polder en de duinen ook in het echt konden spotten. We zien hier twee van die gevelstenen, met een eend en twee eekhoorntjes.

De kikker van de Agniesebuurt

Die gevelstenen op de Hofbogen vormden een bron van inspiratie voor street artist Nina Valkhoff. Op een kopgevel aan de Scheveningsestraat maakte zij onlangs een grote muurschildering met een kikker, een eend, een vis en wat waterplanten. Bijzonder kleurrijk, met prachtige verlopen van groen, blauw en geel. Het is nu al een van mijn favoriete murals van Rotterdam. En het is nog veel beter te bekijken als straks, eindelijk, dat dakpark op de Hofpleinspoorlijn klaar is.

Rommeldam

In de verhalen van Marten Toonder wemelt het van de dieren. Op het aan deze Rotterdamse striptekenaar gewijde monument naast de Markthal treffen we er drie aan. Links zien we Querulijn Xaverius, Markies de Canteclaer van Barneveldt. In het midden burgemeester Dirk Dickerdack. Rechts professor Joachim Sickbock. Zij hebben de gedaante van respectievelijk een haan, een nijlpaard en een geit. En ze staan natuurlijk symbool voor de adel, de overheid en de wetenschap. Helemaal bovenaan de zuil vinden we ook nog, relatief klein en onopvallend, Tom Poes.

Het vierde personage op de belle etage van het monument is schilder Terpen Tijn. In tegenstelling tot de meeste Rommeldammers is dat geen dier maar een mens. Enfin, eigenlijk zijn wij mensen ook gewoon zoogdieren.

Overigens: de jeugd zegt het allemaal niets meer, die verhalen van Toonder. Als ik bij rondleidingen dit monument aandoe staan mensen onder de veertig mij meestal glazig aan te kijken. Fi donc, wat een minkukels. 

Meneer de uil

De wetenschap wordt niet altijd gesymboliseerd door een geit. Meestal niet eigenlijk. De uil wordt veel vaker gebruikt als symbool voor die tak van sport. Zoals op het onderstaande tegeltableau dat ik tegen kwam bij de ingang van een portiek aan de Statenweg in Blijdorp. Het beestje is omgeven door boeken, een globe, schrijfgereedschap en andere zaken die gelieerd zijn met de wetenschap.

Boven de overige portieken in het blok komen we allerlei andere aspecten van de samenleving tegen. En ook daar spelen dieren een rol. De tableaus werden in de jaren dertig gemaakt door de Rotterdamse kunstenaar Adriaan van der Plas. Hij maakte onder andere ook een serie gevelstenen op de Nieuwe Binnenweg, gewijd aan de tekens van de dierenriem. En ook dat zijn, het woord zegt het al, natuurlijk voor het grootste deel dieren.

Kunsthalkonijnen

In het grasveldje tussen de Kunsthal en het Natuurhistorisch museum liggen sinds 2003 een drietal konijnen, gemaakt door beeldhouwer Tom Claassen. Het kunstwerk, simply called Konijnen, was een cadeautje van de Kunsthal aan de gemeente Rotterdam, ter gelegenheid van het tienjarig bestaan (van de Kunsthal, niet van de gemeente) Ze oefenen een grote aantrekkingskracht uit op kinderen vanwege de, euh, opklimbaarheid. Ook als zestiger moet ik bekennen dat ik ze erg schattig vind. En ze glimmen zo mooi in het zonlicht.

Fikkie

Het beeld van het hondje Fikkie was in 1963 een cadeau van het Rotterdamsch Studenten Corps aan de gemeente Rotterdam. De creatie van de Hongaars-Rotterdamse beeldhouwster Joeki Simak stond in eerste instantie op het Eendrachtsplein maar toen daar het historische tramhuis werd geplaatst verhuisde Fikkie naar zijn huidige locatie op de Nieuwe Binnenweg. De drol hoort niet bij het oorspronkelijke beeld, die is er in 1987 door kunstenaar Hans Citroen bijgevoegd in het kader van de Roteb-actie Rotterdam Schoon.

Het Corps is nog steeds begaan met het lot van Fikkie; het hondje wordt regelmatig geknuffeld en schoongemaakt door Corpsleden. En omwonenden plaatsen er in de zomermaanden vaak een bakje water bij waar andere hondjes uit kunnen drinken. Fikkie zelf heeft dat, als bronzen hond, natuurlijk niet nodig.

Hond in zwaar weer

Een veel minder bekende bronzen hond trof ik aan bij de Nassauhaven op Feijenoord. Een mooie sculptuur die, zo schatte ik in, de onvoorwaardelijke trouw van een hond aan zijn baas uitbeeldt. Nader onderzoek wees uit dat het toch net iets ingewikkelder zit. De hond is onderdeel van een groter kunstwerk van Nicolas Dings getiteld Zwaar Weer. Ook de vuurtoren in het water van de haven en een terrazzo-plateau met een kompasroos maken er deel van uit. En de hond staat, in de visie van de kunstenaar, voor trouw en waakzaamheid, dus wat dat betreft zat ik er niet ver naast.

Welvaartpaard

Een paard mocht natuurlijk ook niet ontbreken in dit fotoblog. En paarden zijn tenslotte ook heel vaak in standbeelden vereeuwigd, al zit er dan meestal iemand op om wie het eigenlijk gaat. Het paard dat we hieronder zien heeft geen berijder maar maakt wel onderdeel uit van een groter geheel. We zien een fragment van een kunstwerk genaamd Welvaart, van kunstenaar Piet Starreveld. Bank-bil-jet, of Nakie van het Blakie, wordt de sculptuur ook wel genoemd, vanwege de blote vrouw waar we nog net een paar tenen van zien. Aan weerszijden van het paard bevinden zich ook nog een smid en enkele landarbeiders. Met zijn allen staan ze symbool voor de voorspoed, voor het naoorlogs optimisme.

Tegenwoordig vinden we het Nakie, het paard en hun metgezellen overigens niet meer op de Blaak maar op de Coolsingel, op het prachtig gerestaureerde bankgebouw waar boekhandel Donner gevestigd is.

De naaktkat van Charlois

Katten mogen dan verreweg het populairste dier op internet zijn, tijdens mijn research voor deze blogpost kwam ik ze bijna niet tegen. Ja, die grote katten, leeuwen dus wel, maar huis- tuin en keukenkatten niet. Twee uitzonderingen: de eerder genoemde Tom Poes en deze naaktkat, op een blinde muur aan de Voornsestraat in Charlois. Net als de kikker bij de Hofbogen is dit een fraai werk van Nina Valkhoff, die trouwens ook nog aan de andere kant van de straat een jungletafereel schilderde. Ik moet eerlijk bekennen dat ik katten toch het liefst met een vacht zie. Maar dit haarloze exemplaar ziet er desondanks heel aaibaar uit.

De Bospoldervos

Het grootste dierlijke kunstwerk van de stad vinden we aan de Schiedamseweg in Bospolder-Tussendijken. Een vos van tien meter hoog en zestien meter lang, gemaakt van staal en beton met een kunststof coating. In zijn bek heeft hij een plastic tasje; een wat ongemakkelijke ontmoeting van de natuur en de stad. Er schijnen trouwens echt vossen in stedelijke gebieden rond te zwerven, maar zelf heb ik er in Rotterdam nooit een gezien. Nou vermoed ik dat ze het centrum mijden en eerder in de buitenwijken te vinden zijn. En misschien in Bospolder.

De bedenker van de Bospoldervos is kunstenaar Florentijn Hofman. Hij maakt vaker dit soort grote kunstwerken. En de vos is ook niet het enige dier in zijn oeuvre. Zo maakte hij in Arnhem een reusachtig aardvarken. En het bekendst is hij waarschijnlijk vanwege zijn gigantische badeendjes, die al op heel veel plekken ter wereld gedobberd hebben. Okee, badeendjes zijn natuurlijk geen echte dieren, maar toch.

Dit lijstje is natuurlijk allesbehalve compleet; ik maak geen enkele aanspraak op volledigheid. Maar het grote voordeel van een blog, boven een boek of tijdschrift, is dat ik altijd iets toe kan voegen. Dus wie weet welke beesten hun weg nog naar deze blogpost zullen vinden. Suggesties zijn welkom!