Om niet, kostenloos en andere synoniemen voor gratis

“Mogen we uw werk om niet gebruiken?”, werd me laatst gevraagd. “Uiteraard met naamsvermelding.” Het was voor een app die al 560.000 keer was gedownload, zo werd er bij gezegd.

Om niet, die had ik nog niet gehoord. Kostenloos, dat wordt wel vaak gebruikt. Op de een of andere manier klinkt het wat minder bot dan gratis. Om maar te zwijgen van voor de kat zijn achterwerk.

Om niet, ik zal’m onthouden. Ik ga het eens bij Albert Heijn proberen: mag ik deze boodschappen om niet hebben? Met naamsvermelding, uiteraard. Misschien levert het nieuwe klanten op, Appie. Het staat in elk geval goed op je cv.

De High Lijnbaan

Het verzoek tot gratis levering betrof de onderstaande afbeelding van een park op de daken van de Lijnbaan. Ik schreef er eerder dit artikel over.

Nou zit er behoorlijk wat werk in dat ene plaatje. Nog net niet zoveel werk als de werkelijke aanleg van zo’n park, maar het zal niet veel schelen. Ik heb heel wat virtueel lopen sjouwen met die bloempotten. Moet ik het dan zomaar zonder tegenprestatie van de hand doen? Helaas, bij navraag bleek er, ondanks die 560.000 downloads, geen budget te zijn voor afbeeldingen.

Foto’s

Er is blijkbaar een cultuur ontstaan waarin het normaal gevonden wordt dat beeld gratis is. Want foto’s, daar hoef je toch alleen maar voor op een knopje te drukken?

Euh, nee. Zo simpel is het niet. Als fotograaf investeer je in apparatuur: camera’s lenzen, statieven, filters. Je denkt na over belichting, sluitertijd, diafragma, compositie en een duizendtal andere aspecten die een foto kunnen maken of breken. En na het indrukken van het knopje wacht Photoshop, ook niet gratis trouwens, maar wel onmisbaar gereedschap om het maximale uit de vastgelegde pixels te halen.

En dan heb ik het nog niet eens over de huur die ook dit jaar weer met 4 procent omhoog is gegaan. En inderdaad, die boodschappen bij de Appie die ik niet om niet meekrijg.

Vrijwilligerswerk

Het past in een trend: de vervrijwilligerisering van de samenleving. Van een zegsman in de zorgsector begrijp ik dat daar hele instellingen draaien op vrijwilligers, met nog slechts een paar betaalde krachten die vooral formuliertjes invullen. En van een zegsvrouw in de Betuwe begrijp ik dat het kweken van fruit ook veel weg heeft van vrijwilligerswerk.

Om de een of andere redenen hebben sommige andere beroepsgroepen het heel wat beter voor elkaar.

Voetballers bijvoorbeeld, die hoeven eigenlijk alleen maar tegen een bal te trappen. Of talkshowhosts en tafelheren (m/v), die hoeven alleen hun mond maar open te doen. Of bankiers, die hoeven alleen maar een beetje te vergaderen.

En toch weten ze met die schijnbaar futiele activiteiten tonnen, zo niet miljoenen te vergaren.

Waarom is er voor het werk van de ene beroepsgroep zoveel meer waardering dan voor de andere? Voor een deel hebben we het als creatievelingen misschien wel aan onszelf te danken. We geven nou eenmaal heel veel werk gratis weg. Nou ja, we… ik dus niet meer maar anderen nog wel.

Weerfoto’s

In de Volkskrant stond laatst een artikel over weerfotografen, mensen die soms vele uren per week op pad zijn om de perfecte regenbui vast te leggen. Met als enige beloning dat hun foto het journaal haalt. Met naamsvermelding, uiteraard.

Soms stuurt er iemand een factuurtje mee. Maar, aldus weervrouw Willemijn Hoebert: ‘Die mails gaan de prullenbak in. Weerfotografen worden niet financieel beloond of op welke andere manier dan ook gecompenseerd, buiten de eer van het vertoond worden om.’ Nee zeg, het idee dat je voor een foto zou moeten betalen.

De weerfotografen zelf zien er waarschijnlijk niets kwaads in. Ze moeten het toch zeker zelf weten? Zij vinden het leuk om te doen, willen er geen geld voor en zijn blij met de eer.

Okee, maar er zijn ook vast mensen die het leuk vinden met een bus door de stad te scheuren. En die dat best om niet zouden willen doen. Ik vermoed dat de chauffeurs van de RET dat niet zo’n goed idee zouden vinden.

Tegenprestatie

Daarom, creatieven aller landen, verenigt u! Geef jullie werk niet meer zomaar weg. Zorg dat er een tegenprestatie tegenover staat. Doe het desnoods voor weinig, als de klant echt bijna geen cent te makken heeft of er een heel nobel doel mee beoogt. Doe het voor mijn part voor een biertje of een boekenbon, als er echt niet meer in lijkt te zitten. Maar doe het nooit meer alleen voor de eer, nooit meer alleen voor de naamsvermelding. Doe het nooit meer om niet.