De Mars-trilogie van Kim Stanley Robinson

De Mars-trilogie van Kim Stanley Robinson is, wat mij betreft, een van de hoogtepunten van de Amerikaanse sciencefiction. Red Mars, Green Mars en Blue Mars verschenen tussen 1992 en 1996 en vertellen de toekomstige geschiedenis van onze buurplaneet over een periode van een kleine tweehonderd jaar.

In die twee eeuwen wordt Mars volledig geterraformd, getransformeerd van een koude, droge, levenloze woestijn naar een levende wereld met zeeën, bossen en steden. Daar zijn niet alle hoofdpersonen onverdeeld gelukkig mee: de strijd tussen de Reds, die Mars het liefst houden zoals het is en de Greens, voor wie de terraforming niet snel genoeg kan gaan, vormt het hoofdthema van de trilogie.

2020

Je zou het door alle coronaperikelen bijna vergeten, maar 2020 is een belangrijk jaar in de chronologie van Robinson. Hoewel het verhaal van Red Mars pas in 2027 begint met de reis van de First Hundred, vindt de eerste bemande Marslanding zeven jaar daarvoor plaats, zo ongeveer as we speak dus.

Om die mijlpaal in de alternatieve geschiedenis niet helemaal ongemerkt voorbij te laten gaan heb ik twee projecten, die ik lang geleden aan de Mars-trilogie wijdde, weer eens uit de kast gehaald en een beetje afgestoft. Twee totaal verschillende projecten: een literaire analyse van het perspectief en het tijdsverloop in de drie boeken en een 3d-model van het ruimteschip van de First Hundred, de Ares.

Perspectief

We beginnen met de literatuur. De opbouw van de boeken is fascinerend: het verhaal wordt gezien door de ogen door tien verschillende personages, die ieder een aantal hoofdstukken voor hun rekening nemen. Ze hebben allemaal hun eigen kijk op de geschiedenis en hun gedachtengoed varieert van “Rood” tot “Groen” en alle nuances daartussen. Fijn dat je als lezer niet één bepaalde kant op geduwd wordt maar de kans krijgt zelf een mening te vormen.

Het gevolg van deze opzet is dat er erg veel losse eindjes en onopgeloste vraagstukken zijn. En hoewel deze tien personages zeker een belangrijke rol spelen in het verhaal zijn er ook hoofdrolspelers, die geen eigen hoofdstuk hebben, zoals de roodbaardige revolutionair Arkady en de mysterieuze visionair Hiroko . Er zit niet echt een patroon in de wisseling van perspectief, de keuze door wiens ogen we een hoofdstuk lang kijken lijkt volkomen willekeurig. Ook de lengte van de hoofdstukken varieert enorm en het aantal hoofdstukken per boek stijgt van acht in “Rood” naar twaalf in “Blauw”.

En eigenlijk vind ik die losheid en willekeurigheid een van de sterke punten van de Mars-trilogie. De geschiedenis laat zich nou eenmaal niet in een schema passen. Als lezer weet je eigenlijk net zo weinig als de hoofdrolspelers. Je kunt volop speculeren over wat er bijvoorbeeld met Hiroko gebeurd is en misschien vind je aanwijzingen maar je komt nooit achter de waarheid. Ik vermoed dat Robinson het zelf ook niet weet.

Tijdlijn

Een opvallend aspect van de tijdlijn is de uitzondering in het eerste hoofdstuk. In plaats van te beginnen bij het begin, het vertrek van de Ares, begint Red Mars in 2053, in de nacht dat John Boone wordt gedood, en springt dan terug naar eind 2026. Vanaf dat moment is het verloop volledig chronologisch tot het einde van Blue Mars.

In sommige hoofdstukken is de lijn bijna horizontaal. Deze delen komen overeen met belangrijke periodes in de geschiedenis van de kolonisatie: de eerste nederzetting, de eerste en tweede revolutie en de eerste jaren van de 22-ste eeuw. In sommige andere hoofdstukken wordt de lijn behoorlijk steil. Op veel plaatsen bij het begin van een hoofdstuk springt de lijn enkele jaren of decennia, waardoor er een gat in onze kennis overblijft; zo is er bijzonder weinig bekend over de eerste decennia na de desastreuze revolutie van 2061.

De personage-top 10

Na het lezen van de trilogie had ik het gevoel dat Ann, Sax en Nirgal de belangrijkste personages waren. Ann vertegenwoordigt het rode gedachtengoed, Sax kan worden geïdentificeerd met de groene ideologie en Nirgal, geboren in de wereld die het resultaat is van de strijd tussen Rood en Groen, staat in zekere zin voor het Blauw. Kijkend naar het aantal pagina’s moet de conclusie echter anders zijn, want de nummer één in de top-10 is Nadia, een meer gematigd personage. Ann staat op een teleurstellende zesde positie.

Wetende dat Kim Stanley Robinson een mannelijke Amerikaan is, kan het geen verrassing zijn dat de VS het best vertegenwoordigde land is en dat de mannen iets meer pagina’s kregen toebedeeld dan de vrouwen. Maar de auteur heeft zeker ook zijn best gedaan om zich te identificeren met andere nationaliteiten en het andere geslacht, want de nummers twee, Rusland en de vrouwen, volgen op korte afstand. En bovendien: er staan ​​twee Russische vrouwen in de top-3 …

3d-model

Het tweede project dat een 2020-versie verdiende is mijn reconstructie van de Ares, het tamelijk fors uitgevallen ruimteschip waarmee de First Hundred naar Mars reisden. Er is niets zo goed voor je ruimtelijk inzicht als het 3d-modelleren van een ruimteschip. Ik baseerde mijn model op de beschrijvingen van Robinson zelf en op de originele coverillustratie van Don Dixon (die elkaar overigens op sommige punten tegenspreken).

Duurzaamheid

De Ares was een vroeg voorbeeld van duurzaam bouwen: Robinson, die het boek begin jaren negentig schreef, liet de Ares samenstellen uit hergebruikte tanks van de space shuttle. Amerikaanse tanks, herkenbaar aan het bruine isolatieschuim, voor de buitenring, en Russische tanks voor de centrale as. De Ares vertrok in 2027 naar de Rode Planeet en hoewel dat nog enkele jaren in de toekomst ligt mogen we toch vrezen dat Robinson iets te optimistisch was over de ontwikkeling van de industriële capaciteit in de ruimte.

Red Mars – the movie

Rond de eeuwwisseling had regisseur James Cameron, bekend van Titanic en Avatar, het plan Red Mars te verfilmen. Dat is helaas nooit van de grond gekomen. Wellicht was het verhaal bij nader inzien iets te omvangrijk, complex en gelaagd om te verfilmen. Zelfs een film van drieënhalf uur zou waarschijnlijk aanvoelen als niet meer dan een samenvatting. Om maar te zwijgen van de nog verder uitwaaierende volgende delen Green Mars en Blue Mars. Eigenlijk zou een Netflixserie van meerdere seizoenen de Mars-trilogie meer recht doen: een epos van Game of Thrones-achtige proporties, maar dan uiteraard zonder draken.

Zelf maakte ik een jaar of zes geleden al wel een trailer maar die verdiende het na al die tijd wel om een beetje opgefrist te worden, met opnieuw gerenderde beelden in hoge resolutie, nieuwe scenes en wat extra effecten. Maar nog steeds met de meest bombastische muziek die ik in de YouTube-library kon vinden.