De korenvelden van de Tarwewijk: een plan voor het dak van de Maassilo

De Maassilo aan de Brielselaan is een van de stoerste gebouwen van Rotterdam. Als kind was ik al gefascineerd door het betonnen gevaarte waar je met de metro rakelings langs scheerde, op weg naar “de stad”.

Toen er deze zomer een prijsvraag werd uitgeschreven voor het ontwerp van een skybox op de tiende verdieping en voor het inrichten van het dak van de Maassilo, deed ik daar dus met plezier aan mee. En met mij zo’n zestig andere ontwerpers en ontwerpteams, uit Rotterdam en wijde omstreken.

Geschiedenis

Een leuke bijkomstigheid van de prijsvraag was dat ik meteen wat meer te weten kwam over de geschiedenis van het gebouw. Zo blijkt de Maassilo niet in één keer te zijn neergezet. Het complex is ontworpen door drie verschillende architecten in drie verschillende tijdperken.

Het eerste deel, in de oksel van de Maashaven en de metrobaan, dateert uit 1910 en werd ontworpen door architect J.P. Stok. Het tweede, iets hogere deel ten westen daarvan dateert uit 1930. Het is van de hand van Brinkman en van der Vlugt, ook de ontwerpers van de Van Nelle-fabriek. Architect J.D. Postma tekende in 1951 voor het derde deel, een langwerpig bouwvolume tussen de twee oudere delen en de Brielselaan.

Kolonisatie

Sinds 2003 is het gebouw niet langer als graansilo in bedrijf. Delen ervan zijn daarna in gebruik genomen als verzamelgebouw van creatieve bedrijfjes (de Creative Factory) en als uitgaans- en evenementenlocatie (onder andere discotheek Now & Wow). Toch is nog steeds maar een klein deel van het reusachtige bouwwerk “gekoloniseerd”.

Goudgeel dak

Het publiek toegankelijk maken van het dak is een volgende fase van de kolonisatie. Maar wat is nou een goed idee voor de invulling van zo’n groot oppervlak? Een groen dak? Groene daken zijn populair: ze houden water vast, zuiveren de lucht, isoleren de onderliggende ruimten en ze zien er gewoon mooi uit. Voor de Maassilo dacht ik eigenlijk eerder aan een goudgeel dak: een korenveld. Het gebouw staat niet voor niets in de Tarwewijk (die waarschijnlijk weer zo heet omdat de silo er staat)

Decennialang was de Maassilo een doorvoerplaats van graan, dat elders geproduceerd en geconsumeerd werd. Hoe mooi zou het zijn als in de eenentwintigste eeuw de hele keten van productie en consumptie op het dak van de silo plaats vindt ?

Op de daken van silodelen 1 (Stok) en 2 (Brinkman en van der Vlugt) is plaats voor twee korenvelden. Die leggen de link met de geschiedenis van het gebouw. Het dak van silodeel 3 (Postma), lang en smal, is meer geschikt als wandelpromenade, onder een luifel van zonnepanelen, met uitzicht over de korenvelden en de stad.

Pannenkoeken

In het korenveld op het hoge, westenwind vangende silodeel 2 stel ik me een korenmolen voor. Gebouwd in glas en staal, met de elevatoren op de kade als inspiratiebron. Hier wordt het graan verwerkt tot meel. Daarvan worden pannenkoeken gebakken in een pannenkoekenhuis in silodeel 3, met een terras in een graancirkel in het aangrenzende korenveld.

Zaaien, oogsten, dorsen, malen, bakken en opdienen, met traditionele middelen als zeisen en dorsvlegels, gebeurt door een coöperatie van bewoners van de omliggende wijken.

Bloemen en bijen

Het graan wordt biologisch geteeld zodat korenbloemen en andere flora alle kans krijgen. Dat trekt bijen aan, die best een steuntje kunnen gebruiken. De honing die ze produceren kan weer geserveerd worden op de pannenkoeken.

Skybox

De skybox heb ik vormgegeven als een (grotendeels) glazen doos. Die is gedeeltelijk de zolder van silodeel 2 ingeschoven en steekt die anderhalve meter buiten de noordelijke gevel uit. Een strook in de vloer en het plafond langs de noordgevel is ook van glas. Bezoekers bevinden zich tussen de installaties en constructies van de silozolder en het adembenemende uitzicht over de Maashaven, Katendrecht en de Rotterdamse skyline.

Route

Voor bezoekers van het dak ontstaat als vanzelf een route. Vanaf de skybox naar het dak van silodeel 2, langs de molen, naar de promenade op het dak van silodeel 3. Tenslotte afdalend naar het dak van silodeel 1, het korenveld met de graancirkel en het pannenkoekenhuis. Of in omgekeerde volgorde, dat mag natuurlijk ook.

Nader onderzoek

Kan het dak een korenveld dragen? Dat moet nader onderzocht worden. Wellicht moeten er versterkingen aangebracht worden, maar de onderliggende constructie van de silo’s is ongetwijfeld solide genoeg. Ze waren tenslotte ooit helemaal gevuld met graan.

Tentoonstelling

De inzendingen werden op 2 oktober tentoongesteld in de ruimte van Now&Wow op de tiende verdieping van silo 2. De conculega’s hadden, zoals te verwachten was, allesbehalve stil gezeten. De ruimte hing vol met goede ideeën en briljante visualisaties. Er waren onder andere parken, moestuinen, bossen, campings, sportvelden, bioscopen, openluchttheaters, hotels, energiecentrales, een achtbaan en een reuzenrad op het dak bedacht.

Bier

Het graanidee bleek niet uniek. Ik zag nog minstens twee andere plannen met korenvelden, wat misschien aantoont dat het best een goed idee is. Bij een van die plannen, Hop on Hop off, van onder andere mijn gewaardeerde ex-VHP-collega Ronald van Bommel, speelden graangerelateerde producten ook een rol. Alleen dan geen pannenkoeken zoals in mijn plan, maar brood en bier. Een bierbrouwerij; waarom ben ik zelf niet op dat idee gekomen!?

Prijzen

Mijn plan viel helaas niet in de prijzen. De eerste en tweede prijswinnende plannen, respectievelijk Elevator en Maassilotop, draaiden vooral om de skybox. En okee, die was in mijn plan wat minder ver uitgewerkt. Enfin, het zou leuk zijn als door deze prijsvraag de verdere ontwikkeling van de Maassilo in een stroomversnelling komt. Als slechts tien procent van de ingezonden ideeën op de een of andere manier wordt uitgevoerd heeft Rotterdam er een wereldwonder bij. Het gebouw verdient het.

Update: alle plannen zijn te bekijken op de website van de Maassilo.