Een impressionistische wereldkaart

Maak een fris en vernieuwend kunstwerk voor de collectie “impressionisme”! Die oproep/suggestie/aanbeveling kreeg ik begin maart in een mailtje van Werk aan de Muur, het platform waarbij mijn webshop is aangesloten. Ik hou wel van dat soort uitdagingen. En met mijn collectie wereldkaarten in gedachten lag een impressionistische wereldkaart natuurlijk voor de hand. Maar zo makkelijk was het nog niet, een kaart maken in de stijl van de negentiende-eeuwse Franse schilders.

Nieuwe technieken

Allereerst: wat is impressionisme precies? De stroming ontstond rond 1860, toen jonge kunstenaars als Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir, Edgar Degas en Camille Pissarro begonnen te experimenteren met nieuwe technieken en onderwerpen. Ze trokken er vaak op uit om in de natuur te schilderen. Door buiten te werken konden ze de effecten van licht en atmosfeer beter vastleggen.

In plaats van het nauwkeurig weergeven van details legden de impressionisten de nadruk op het verbeelden van vluchtige momenten en impressies. Ze maakten levendige, spontane composities die de emotie en de essentie van een onderwerp probeerden te vangen.

Licht

Impressionistische schilders waren gefascineerd door de manier waarop licht de waarneming van kleur beïnvloedt. Ze gebruikten vaak korte, losse penseelstreken en heldere kleuren om de illusie van licht en beweging vast te leggen.

Impressionistische schilderijen kenmerken zich door het ontbreken van harde contourlijnen. In plaats daarvan worden vormen en contouren gesuggereerd door subtiele overgangen in kleur en toon.

Photoshop

Ik maak bij mijn digitale schilderijen vaak gebruik van een combinatie van filters, lagen en andere effecten in Photoshop. Maar deze keer leverde dat geen resultaten op waar ik tevreden over was. Ik moest dus wat nieuws proberen: penselen. Echte digitale penselen. Oftewel: brushes (mijn Photoshopversie spreekt Engels)

Ik ben me eens goed gaan verdiepen in een icoontje in de toolbar van Photoshop dat ik tot voor kort een beetje over het hoofd gezien had: dat van de Art History Brush. Dat ontleent zijn kleuren aan een onderliggende laag of een eerdere versie van een laag. Het leukste van Photoshoppenselen is dat je een bepaalde willekeurigheid (sommigen zouden het randomness noemen) in kunt stellen. Zo kun je de grootte en hoek van het penseel binnen bepaalde limieten laten variëren maar ook de kleur.

Kleur in kleur

Door op die manier een penseel over de ondergrond te laten bewegen ontstond al snel een kleurrijke en, inderdaad, impressionistische interpretatie van de wereldkaart. Met kleuren gebaseerd op de befaamde Blue Marble-kaarten van de NASA, die de Aarde in realistische kleuren laat zien.

Maar vooral ook met ontzetten veel mengkleuren.“Werkt kleur in uw kleur!”, riep onze tekenleraar Jerry van der Raaf altijd, in de jaren zeventig van de vorige eeuw, op de protestants christelijke scholengemeenschap Blaise Pascal te Spijkenisse. Ik snapte nooit wat hij bedoelde. Maar nu wel.

Lagen

Vervolgens voegde ik wat extra lagen toe. Een spetterlaag, die het impressionistische gevoel tot nog grotere hoogten brengt. Een grungelaag die wat extra kleurvariaties veroorzaakt. En een reliëflaag die nog meer detail aan het geheel geeft. Onderzeese gebergten blijken verrassend veel op penseelstreken te lijken.

Lijnen

Ik twijfelde of ik in mijn kaart ook grenzen en kustlijnen wilde laten zien, als een soort groeven of barsten in de ondergrond. Ik legde het dilemma voor aan het Facebookpanel maar dat was vrij eenduidig in het advies: geen lijnen. En zoals we eerder zagen hoort het ook niet bij het impressionisme dat juist werkt met vloeiende overgangen. Toch zijn er in het eindresultaat nog wel wat lijnen te zien maar veel minder prominent dan ik aanvankelijk van plan was. De grenzen zijn aan het vervagen, en zo hoort het ook in een wereld die eigenlijk één geheel is.

Kennis en begrip

En zo zie je maar weer waar een eenvoudig mailtje allemaal toe kan leiden. Meer kennis en begrip van één van de belangrijkste kunststromingen van de laatste tweehonderd jaar. Een mooie toevoeging, al zeg ik het zelf, aan mijn groeiende wereldkaartenverzameling. En die Art History Brush, die ga ik zeker vaker gebruiken!