Het Wijnhaveneffect

Waarom kunnen onze ogen bepaalde patronen beter herkennen als we die patronen op een foto bekijken dan in de werkelijkheid? Drie voorbeelden en een poging tot verklaring.

De Verlengde Willemsbrug, het was een rare naam voor de brug over de Wijnhaven. Zeker nadat de Willemsbrug zelf tweehonderd meter verder stroomopwaarts kwam te liggen en nog slechts door een rare kronkel met het verlengde deel verbonden was. Goed idee dus om deze oeververbinding een andere naam te geven: Andre van der Louwbrug, naar de man met de snor en de pijp die van 1974 tot 1981 burgemeester van Rotterdam was.

Wortelvormige letters

De onderdoorgang onder de van der Louwbrug, voorheen een wat naargeestige passage tussen de Willem de Kooningacademie en het Witte Huis, werd in 2013 verfraaid door een kunstwerk van grafisch ontwerpers Robbert de Groot en Cees Boot. Een mooi aangelichte voorzetwand van cortenstaal met wortelvormige uitsparingen, die aan het bovengelegen wegdek lijken te ontspruiten.

Ik ben er vaak langsgelopen maar pas toen ik er laatst op een avond een foto van maakte en die thuis bekeek, viel me iets op. De wortels vormen letters; er staat levensgroot ROTTE-DAM geschreven! Hoe was het mogelijk dat dat me niet eerder was opgevallen?

Toen ik er een paar dagen later weer langskwam had ik echter weer moeite om de letters te herkennen. Natuurlijk, als je het weet en een beetje moeite doet zie je het wel. Maar het is zeker niet zo dat het woord ROTTE-DAM je tegemoet schreeuwt als je aan komt lopen. Om de een of andere reden herkennen onze ogen dat soort patronen makkelijker op een foto dan in het echt.

One More

Het deed me denken aan een ander grafisch kunstwerk, een eind verderop in de stad. Op de begane grond van kantoortoren First, aan de zijde van de Diergaardesingel, vormen naar voren stekende bakstenen de woorden ONE MORE WALL WELL DONE. Het is een verwijzing van ontwerper Martijn Sandberg naar het baksteenreliëf van Henry Moore aan de Weenazijde van het gebouw.

Ook hier zijn de letters veel makkelijker te lezen op een foto dan als je er met je neus bovenop staat. Dat effect blijft zelfs bestaan als je ogen heen en weer gaan tussen het reliëf zelf en de weergave ervan op het schermpje van de camera.

De koeientunnel

Bij een project waar ik zelf aan gewerkt heb, de Van Kregtentunnel in Wierden, heeft ook niet iedereen meteen door dat het veelkleurige tegelpatroon op de wanden een afbeelding vormt van een landschap met koeien. Ook daar helpt een foto het patroon te herkennen. Zelf zie ik het wel meteen trouwens, maar dat komt waarschijnlijk omdat ik zo lang bezig geweest ben met de bouwtekening voor 30.000 tegels dat ik de afbeelding wel kan dromen.

Verklaring

Zou er een naam zijn voor dit vreemde verschijnsel? En een verklaring? Nader onderzoek heeft tot nu toe geen van beide opgeleverd, dus ik stel zelf maar een naam voor: het Wijnhaven-effect.

En een verklaring? Heeft het er misschien mee te maken dat een foto het je ogen, of eigenlijk je hersenen, gewoon makkelijker maakt? Bij een tweedimensionale weergave hoeven ze zich immers niet bezig te houden met zoiets lastigs als diepte. Of ligt het aan de de kleine uitsnede, aan het feit dat je met je ogen een hoek van zo’n 180 graden waarneemt en dat een foto het relevante deel eruit licht?

Zijn er andere verklaringen denkbaar? Ze zijn welkom in de ruimte voor reacties hieronder!