De metamorfose van het Eiland van Brienenoord

Er zijn weinig steden met een natuureiland midden in de stad. Niet in Nederland, en ook in het buitenland ken ik eigenlijk niet zoveel voorbeelden. Rotterdam heeft er wel een. Okee, niet echt midden in de stad, maar wel ruim binnen de gemeentegrens en zelfs (grotendeels) binnen de Ruit. We hebben het natuurlijk over het Eiland van Brienenoord, van de rest van de stad gescheiden door een rivierarm met de poëtische naam het Zuiddiepje.

Van Brienen-oord

Het eiland is 1400 meter lang en op het wijdste punt zo’n 200 meter breed. Het bestaat sinds het begin van de 19e eeuw, toen een zandplaat in de buitenbocht van de Nieuwe Maas begroeid raakte. Ene baron Van Brienen van de Groote Lindt kocht het stuk grond in 1847 en gaf er meteen zijn naam aan. Eigenlijk heet het eiland dus Van Brienen-oord en niet Eiland van Brienenoord, net zoals Texel ook niet Eiland van Texel genoemd wordt. Doch dit terzijde.

Bos

Het bos dat er in de loop der jaren op groeide werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gekapt door zowel de Duitse bezetters als door wanhopige Rotterdammers op zoek naar brandhout. Maar in de decennia daarna raakte het eiland opnieuw bebost.

Bij de verstedelijking van IJsselmonde lijkt men het eiland van Brienenoord een beetje vergeten te zijn. Aan de overkant van het Zuiddiepje ligt een industriegebied, daarachter drukke wegen, woonwijken en het Feyenoordstadion. Maar op Van Brienenoord zelf staan alleen wat tuinhuisjes, een subcultureel centrum en de peilers van de gelijknamige brug.

Metro

Wel was er in de jaren zestig op de westpunt van het eiland een dok waar tunneldelen voor de metro werden gebouwd. Een grote vierkante plas en wat beton- en staalconstructies herinneren daar nu nog aan. Ook schijnen er olietanks van de NAM te hebben gestaan maar daar is geen spoor meer van terug te vinden.

Oase

Zo werd het eiland van Brienenoord een goed bewaard publiek geheim. Een groene oase in een verstedelijkt gebied, met bospaadjes en Schotse hooglanders, alleen bereikbaar via een aftands bruggetje. Toen de gemeente Rotterdam twee jaar geleden begon met een opknapbeurt van het gebied was niet iedereen meteen enthousiast. Er brak zelfs paniek en verontwaardiging uit onder bomenliefhebbers toen er bomen gekapt werden om getijdennatuur aan te leggen. Een goede reden om eens te gaan kijken hoe de metamorfose heeft uitgepakt.

Bruggen

Het aftandse bruggetje is vervangen en er is een nieuwe brug gebouwd over het Zuiddiepje: de Ben Schopbrug, genoemd naar een deelgemeenteraadslid dat zich altijd sterk heeft gemaakt voor een betere verbinding tussen het eiland en de rest van de voormalige deelgemeente IJsselmonde. Door de twee bruggen is Van Brienenoord onderdeel geworden van een fiets en wandelroute: het rondje Stadionpark. Daardoor is het wel wat drukker geworden met wandelaars, fietsers en honduitlaters, maar dat was natuurlijk ook de bedoeling.

Park

Het gebied tussen de twee bruggen is het meest veranderd. De oever is hier glooiend gemaakt om de invloed van de getijden te vergroten. Er staan wat bomen op eilandjes en er slingert een vlonderpad door een strook met zand, modder en lage begroeiing. Het gebied heeft hier meer een open en parkachtig karakter gekregen. Een mooi contrast met de industrie aan de andere kant van het water.

Wadden

Aan de westzijde is het eiland zelfs een stukje uitgebreid. Hier is een zandbank aangelegd die intussen ook alweer een beetje begroeid raakt. Op een steenworp afstand van woonwijk de Veranda en met de skyline op de achtergrond krijg je, heel voorzichtig, het gevoel dat Rotterdam een eigen waddeneiland heeft. En ja hoor, de verwachting is dat er op deze plek wel eens zeehonden zullen gaan recreëren, maar ik heb ze helaas nog niet aangetroffen.

Cadeautje

De mooiste plek om de zandbank en de skyline te bekijken is het uitzichtspunt met de naam Waterwoud. Deze cortenstalen constructie met verschillende niveaus is een geschenk aan de stad van offshorebedrijf Van Oord, dat met zijn kantoor aan de overkant van de Maas zit.

Het verre oosten

Het oostelijk deel van het eiland is het rustigst. Nou ja, rustig… als je het geluid van het verkeer op de Van Brienenoordbrug wegdenkt. Maar dat lijkt uit een ander universum te komen. Behalve de volkstuintjes en een nieuw aangeplante fruitboomgaard vinden we hier slingerende paadjes, bruggetjes, bos en nog meer getijdennatuur. De reusachtige betonnen pijlers van de brug geven er een licht post-apocalyptisch tintje aan, alsof je tussen de zuilen van een enorme tempel loopt. En op de uiterste oostkaap treffen we een kleine baai met een modderig strandje.

Koeien

Begin november zijn ook de enige vaste bewoners van het eiland teruggekeerd: de Schotse Hooglanders. Terug alsof ze nooit weggeweest zijn. Een mooie symbolische voltooiing van de metamorfose.