Een Zomergast in oktober
Er wordt veel gemopperd over het VPRO-programma Zomergasten. De presentator, de selectie gasten en de keus van de fragmenten die ze laten zien: het komt zelden voor dat iedereen enthousiast is.
Je zou bijna vergeten hoe bijzonder het programma eigenlijk is. Een interview van drie uur op prime time op de nationale televisie; ik vermoed dat zoiets, ook wereldwijd gezien, zelden voorkomt.
Doe-het-zelven
Waarschijnlijk heeft iedere kijker van Zomergasten wel eens gefantaseerd over de televisie-avond die hij of zij zelf zou samenstellen. Ik verwacht zelf niet in de nabije toekomst gevraagd te worden. Maar gelukkig heb ik een blog dus ik hoef niet op de VPRO te wachten.
Het valt trouwens nog niet mee, een selectie te maken van fragmenten die leuk zijn om naar te kijken, samen een soort verhaal vertellen over mijn leven en ook nog eens op YouTube of Vimeo te vinden zijn. Maar volgens mij is het gelukt.
Brigadier Dog – Hittegolf
We beginnen luchtig, met een stukje jeugdsentiment. Ik had ook iets van Tom & Jerry of uit het omvangrijke oeuvre van Walt Disney kunnen uitzoeken maar ik kies voor een enigszins vergeten tekenfilmserie: Deputee Dawg, of in het Nederlands Brigadier Dog. Vooral legendarisch door de stemmetjes van Muskie, Fred en de Brigadier en door onvergetelijke citaten als “Tsjoew Muskie” en “Gebeurt er, gebeurt er?”
Evoluon
Er zijn meerdere gebouwen die de verantwoordelijkheid op kunnen eisen voor mijn studiekeuze: Bouwkunde. Het Olympisch Stadion in München bijvoorbeeld, of het werk van Gaudi, Frank Lloyd Wright en Buckminster Fuller (bien étonnés de se trouver ensemble).
Het Evoluon hoort zeker ook in dat rijtje, al was het alleen maar omdat ik die andere voorbeelden alleen van plaatjes kende en ik de vliegende schotel in Eindhoven ook daadwerkelijk van binnen kon bekijken. Dit filmpje brengt veel herinneringen terug aan alle knopjes en hendeltjes waar je zelf mee mocht spelen. Jammer dat het gebouw tegenwoordig meestal niet meer voor het publiek toegankelijk is.
Bruce Cockburn / If I had a Rocket Launcher
Ik zou ook een hele avond kunnen vullen met muziekfragmenten maar dan wordt het wel een ander soort programma. Een of twee moet kunnen, maar het is dan wel lastig een keuze te maken uit de lange reeks idolen door de jaren heen. Abba, Kayak, DoeMaar, Emerson Lake & Palmer, The Beatles, Dream Theater? Okee, Bruce Cockburn dan maar, omdat er weinig mensen zijn die mijn favoriete instrument, de gitaar, zo goed beheersen. En ook omdat de tekst van dit nummer, over een vuile oorlog in Midden-Amerika, zelfs een pacifist als mij niet onberoerd laat.
Werner Herzog – Nosferatu
Ik ben geen groot liefhebber van griezelfilms maar deze is interessant vanwege de locatie. Werner Herzog nam de film voor een groot deel op in Delft. Dat gebeurde in 1979, een jaar voor ik er ging studeren. Ik heb dus de opnames niet meegemaakt maar ik herinner me wel een openluchtvertoning op een mooie zomeravond op de Markt. Bijzonder, zo’n Dracula-figuur zien rondscharrelen tussen de ratten op een dichtgetimmerd plein en tegelijkertijd op een andere incarnatie van dat zelfde plein aanwezig te zijn.
Peugeot autoreclame
Er is, na Nederland, geen land waar ik zoveel tijd doorbracht als India. Een maand of zes in totaal, schat ik, plus een paar maanden in buurlanden als Pakistan, Bangladesh en Nepal. Het vond allemaal plaats tijdens twee reizen in de jaren negentig; eigenlijk de hoogste tijd om weer eens terug te gaan. Ik weet niet hoe er in India gedacht wordt over dit reclamefilmpje; ik hoop dat ze er om kunnen lachen. Behalve dat het grappig is, staat het voor mij voor de ongelofelijke inventiviteit en creativiteit van de Indiase bevolking. Okee, het is natuurlijk helemaal over the top, maar toch: het zou zomaar ergens in India echt kunnen gebeuren.
Feng Zhu – Fantasy Landscape
Feng Zhu werkte in de Amerikaanse film- en gamewereld als concept artist voor hij in Singapore een opleiding begon op dat vakgebied. Hoewel hij dus eigenlijk geen kunst maakt – het gaat alleen maar om het visualiseren van ideeën over locaties en karakters – ben ik diep onder de indruk van wat hij kan met mijn favoriete programma Photoshop. Hele werelden komen tot leven met een paar digitale penseelstreken. Hij heeft tientallen tutorials online gezet die ik allemaal gevolgd heb; dit is een vrij willekeurige uit die reeks. Misschien een beetje te lang voor Zomergasten, maar tussentijds een stukje doorspoelen is toegestaan.
Tim Minchin – Storm
Ook het volgende fragment is prachtig geïllustreerd in een enigszins naar de jaren vijftig en zestig verwijzende retrostijl. Maar dat is niet eens de belangrijkste reden om het hier te laten zien. Het verhaal dat de Australische cabaretier Tim Minchin vertelt is uiterst actueel in deze tijd van post-truth, alternative facts, klimaatveranderingsontkenners en complottheoretici. In een virtuoze tirade maakt hij gehakt van het idee dat wetenschap “ook maar een mening” is. En je leert ook meteen een paar nieuwe Engelse woorden als irrefutably, vacuous en unfathomable.
Marek Denko – Rooftops, rockets and adventures beyond
Marek Denko is een collega van me uit Slowakije. Rooftops, rockets and adventures beyond is een artist impression die hij maakte als Kerstcadeautje voor zijn kinderen. Tenminste, zo begon het want het modelleren en renderen van alle details nam wat meer tijd in beslag dan voorzien. Als je het making-of filmpje ziet kan je je daar iets bij voorstellen. Als mijn huis niet al volhing met eigen werk zou ik dit beeld in groot formaat aan de muur willen hangen.
Erik Wernquist – Wanderers
En over raketten gesproken…. Erik Wernquist , nog een collega van me, maakte een drie minuten durend filmpje over de verovering van het Zonnestelsel. Vol fascinerende beelden van ringsurfers bij Saturnus, ijswandelaars op Europa, vliegers op Titan en skydivers op Miranda. Met de stem van Carl Sagan; we komen hem deze avond nog vaker tegen.
Wat we allemaal zien wordt hier uitgelegd. Laat Wernquist alsjeblieft snel een speelfilm van drie uur maken over hetzelfde onderwerp.
Nick Jacoubowski – Springtime on Mars
“Marsmannetjes, hahaha”. Ik heb het vaak moeten horen als mede-oprichter, bestuurslid en webmaster van de Mars Society Nederland. Rond de eeuwwisseling was de wereld nog niet helemaal klaar voor bemande reizen naar Mars. We bleken onze tijd gewoon vijftien jaar vooruit want inmiddels mikt NASA op een bemande Mars-expeditie begin jaren dertig en maakt Elon Musk serieuze plannen voor een kolonie op onze buurplaneet.
Alleen de Volkskrant schiet af en toe terug in de zure zeurmodus als het om bemande ruimtevaart gaat. Maar die krant neem ik, wat buitenaardse berichtgeving betreft, toch al niet zo serieus meer sinds ze schreven dat Jupiter de grootste planeet van het heelal is. Voor het lokale (aardse) nieuws blijft het mijn favoriete krant, hoor.
Natuurlijk mogen er ook best grapjes gemaakt worden over Mars. Als het maar leuke grapjes zijn. Zoals in dit filmpje van Nick Jacoubowski:
Jansoli – Colors of New York
Even terug naar onze thuisplaneet want dat is nog altijd de mooiste, meest diverse wereld die we kennen. En hoewel er terecht veel aandacht is voor de bedreiging die onze beschaving vormt voor de natuur hebben we aan al dat moois toch ook een laag schoonheid toegevoegd die er eerst niet was. Kijk bijvoorbeeld eens naar deze meesterlijke compilatie van time-lapse-beelden van de mooiste stad ter wereld, New York.
New York, ook daar moet ik hoognodig weer eens heen. De laatste keer dat ik er was dronk ik een Duvel in de bar op de bovenste verdieping van een van de Twin Towers, onwetend van het verdere verloop van de geschiedenis.
Koen Samson – Rotterdam Spring
Zelf heb ik ook wel eens een time-lapsefilmpje gemaakt. Gewoon mijn camera op een statief op het balkon gezet, elke dertig seconden een foto gemaakt en alle beeldjes aan elkaar geplakt. Het resultaat was niet onaardig maar ik denk toch dat stilstaande beelden meer mijn specialiteit zijn. In het maken van een mooie time lapse kan erg veel tijd en energie gaan zitten. Koen Samson deed dat een jaar lang en hij maakte vier odes aan Rotterdam, voor elk seizoen een. Met heel veel oog voor detail.
Rotterdammers zijn er al decennia lang van overtuigd dat ze in de mooiste stad van het land, of misschien wel van de wereld wonen. De laatste tijd is de rest van het land, en misschien wel de wereld, steeds meer geneigd ze gelijk te geven. De jaren tien van de eenentwintigste eeuw zijn misschien wel Roffa’s finest hour. Al hopen we natuurlijk dat de rest van de eeuw net zo mooi wordt.
Rest nog de vraag welk seizoen ik kies om hier te laten zien. Vooruit, de lente dan maar.
Peter Veenendaal – Stad van Licht
Je eigen werk laten zien bij Zomergasten, dat is eigenlijk niet gebruikelijk. Maar Adriaan Geuze, niet de minste, deed het ook een keer dus er is een precedent. Bovendien is mijn bijdrage aan Stad van Licht beperkt tot een minuutje aan het eind. De documentaire van Peter Veenendaal vertoont, met een heleboel uniek beeldmateriaal, het tragische verhaal van de oude Bijenkorf van Rotterdam.
Zelf woon ik op een steenworp afstand van de plek waar Dudok’s meesterwerk gestaan heeft. En ik ben gefascineerd door het feit dat een stuk recent verleden zo spoorloos kan verdwijnen. Waar ik me dan ook al jaren sterk voor maak is de terugkeer van de gevelsteen van die oude Bijenkorf naar de oorspronkelijke plek.
Sigur Ros / Heima
Behalve India is heb ik nog een aspirant tweede vaderland: IJsland. Als ik daar rondreis probeer ik me wel eens voor te stellen dat ik op Mars ben, in een vroeg stadium van de terraforming. Dat kost weinig moeite: mossen, grassen en vetplantjes doen het er goed; struiken en bomen hebben wat meer moeite zich een plaats te veroveren in de nieuwe wereld. De mens probeert er te overleven en dat lukt aardig maar uiteindelijk is de natuur de baas.
Daar hoort natuurlijk de muziek van Sigur Rós bij, een stel eigenwijze IJslanders die gewoon in hun eigen taal zingen en lange dromerige en symfonische nummers maken en daar toch wereldberoemd mee geworden zijn. Heima was voor mij in 2007 de eerste echte kennismaking met de muziek van de band. Het is een prachtig beeldverslag van een toernee over het eiland, langs allerlei bijzondere locaties, van een buurtcafe waar kleine kinderen over het podium kruipen tot een plein in Reykjavik waar de halve IJslandse bevolking aanwezig lijkt te zijn.
John F. Kennedy / The Moon Speech
“We choose to go to the Moon [..] not because it’s easy but because it’s hard”. Daarmee sloeg John F. Kennedy in mijn geboortejaar 1962 de spijker op zijn kop. Natuurlijk is het ook wel eens leuk om iets te doen dat van een leien dakje gaat maar de meeste voldoening haal je toch uit de dingen die wat moeite kosten.
Dat geldt voor reizen naar de Maan, maar ook voor aardsere zaken als spreken in het openbaar. Dat was nooit mijn hobby, tot ik Toastmasters ontdekte. Sindsdien sta ik regelmatig voor een groep mensen te praten en ik vind het nog leuk ook. Drieënvijftig jaar na JFK deed ik op een Toastmasters-avond een re-enactment van de Moon Speech.
Ik kom natuurlijk niet in de buurt van Kennedy’s retorische kwaliteiten (“Mr. Blok, you are not a Kennedy”) maar die ervaring leerde me wel dat Kennedy’s speeches eigenlijk poëzie waren; ieder woord is perfect op zijn plaats. Meer wijze woorden over ruimtevaart en astronomie zijn overigens te vinden op mijn pagina space quotes.
Carl Sagan – Pale Blue Dot
Kennedy’s woorden misten hun uitwerking niet, zoals dat mooi heet. Ik was pas zeven toen Armstrong en Aldrin ook daadwerkelijk op de Maan landden. Ik vond het geweldig: de Maan, de planeten, de sterren, daar kon je dus naar toe als je dat wilde.
Carl Sagan praatte me een paar jaar later met zijn TV-serie Cosmos bij over de schaal van het Universum. Dat bleek toch wat groter dan ik me als zevenjarige kon voorstellen. De Maan, die ligt eigenlijk gewoon om de hoek. Reizen naar de planeten, dat gaat een stuk lastiger worden, om van de sterren maar te zwijgen. Maar het kan wel en het moet ook. Niet omdat het makkelijk is maar omdat het moeilijk is.
Sagan, helaas veel te jong overleden, maakte van ruimtevaart en astronomie veel meer dan een technisch verhaal over raketten en telescopen. Zijn teksten waren filosofisch, poëtisch van aard. En hij wist ook haarfijn uit te leggen waarom het belangrijk is om oog te hebben voor het grotere geheel waar we deel van uitmaken. Niet om een nieuwe planeet te zoeken waar we met zijn allen naar toe kunnen als we de oude opgemaakt hebben, zoals simpele zielen wel eens veronderstellen. Luister naar de prachtige tekst die hij schreef naar aanleiding van een foto gemaakt door ruimtesonde Voyager 1, op 6 miljard kilometer van hier, waarop de Aarde als klein stipje te zien is.
![Pale Blue Dot [no music]](https://www.3develop.nl/blog/wp-content/plugins/wp-youtube-lyte/lyteCache.php?origThumbUrl=https%3A%2F%2Fi.ytimg.com%2Fvi%2F-pvxKdvuwIw%2F0.jpg)
Hans Rosling – 200 Countries, 200 Years, 4 Minutes
Ik wil deze aflevering van Zomergasten graag eindigen met een optimistisch filmpje. Omdat ik nou eenmaal optimistisch ben over de toekomst. Als je de krant leest zou je wel eens kunnen denken dat de wereld steeds verder afglijdt in chaos, armoede en vervuiling. En toch denk ik dat we als mensheid langzaam vooruit gaan. Ik wordt daarin gesteund door de Zweedse statisticus Hans Rosling die laat zien dat, over decennia en eeuwen bezien, er een onstuitbare trend is in de goede richting. En afgezien van de positieve boodschap is het natuurlijk ook een geweldige prestatie om iets oersaais als statistiek op zo’n aantrekkelijke manier te visualiseren.
Keuzefilm: The Lathe Of Heaven (1980)
De Zomergast kiest ook altijd een, vaak wat obscure, film uit die aansluitend aan het programma wordt uitgezonden. Ik vraag me wel eens af hoeveel kijkers er tegen het eind van zo’n film, op maandagochtend pakweg half twee, nog over zijn.
Mijn keuze is gevallen op The Lathe of Heaven, de verfilming door de Amerikaanse publieke omroep PBS van de roman van Ursula Le Guin.
Een lathe (spreek uit: leejt) is een draaibank. Dit geweldige verhaal gaat over een man wiens dromen de werkelijkheid veranderen: als hij wakker wordt heeft de nieuwe realiteit altijd al bestaan. Het verhaal begint heel klein, op de divan bij de psychiater, maar dendert vervolgens alle kanten op.
Nobelprijs
Ursula Le Guin was haar tijd ver vooruit. Ze schreef al over de strijd van de bewoners van een bosplaneet tegen roofbouw door Aardlingen toen James Cameron nog op de middelbare school zat (The Word for World is Forest, 1972 ). En ze beschreef de belevenissen van een jongeman op een school voor tovenaars toen J.K Rowling een peuter was (A Wizard of Earthsea, 1968).
De verfilming van The Lathe of Heaven uit 1980 doet een beetje gedateerd aan, maar misschien is dat ook wel weer leuk retro. Een integere eigentijdse remake zou fijn zijn, evenals een verfilming van twee andere meesterwerken van Le Guin, The Left Hand of Darkness en The Dispossessed. En geef haar dan meteen de Nobelprijs voor de Literatuur en snel een beetje want ze loopt al tegen de negentig.
UPDATE: op 22 januari 2018 overleed Ursula Le Guin. Die Nobelprijs gaat er dus niet meer van komen. Gemiste kans, Nobelprijscomité; die prijs zou door science fictionliefhebbers wereldwijd zijn ervaren als een welverdiende erkenning van het genre. Enfin, ze laat een rijk en divers oeuvre achter en zal zeker niet vergeten worden.
Dit was Zomergasten; die drie uur zijn voorbijgevlogen maar ik vond het erg leuk om te doen en ik wens iedereen veel plezier met de keuzefilm, The Lathe of Heaven.
