Earthrise is de naam van een van de meest iconische beelden van de twintigste eeuw. De foto, van de Aarde boven het grijze landschap van de Maan, werd gemaakt door astronaut Bill Anders, tijdens de Apollo 8-missie op 24 december 1968, Kerstavond.
Eenzame Kerst
De astronauten Frank Borman, Bill Anders en Jim Lovell waren eind december 1968 ongelofelijk ver van huis. Als de kreet to boldly go where no one has gone before ooit van toepassing was, dan wel in dit geval. En dat tijdens de Kerstdagen. Er was tenslotte een space race gaande: de Russen voorblijven was even belangrijker dan de feestdagen in de huiselijke sfeer doorbrengen.
Nooit eerder was iemand verder gereisd dan een baan om de Aarde, in feite slechts een paar honderd kilometer van huis. Maar deze drie mannen zaten ineens 300.000 kilometer ver de ruimte in. En daar zagen ze op een goed moment hun kleurrijke thuisplaneet in de eindeloze zwarte leegte boven het grijze, levenloze Maanlandschap uitstijgen.
Ter gelegenheid van de 45-ste verjaardag van Earthrise maakte de NASA deze video, die gedetailleerd laat zien hoe de foto tot stand kwam. Fascinerend, omdat je het gevoel hebt dat je er zelf bij bent.
De drie landden niet op de Maan, dat zouden Armstrong en Aldrin een half jaar later doen. Maar ze schreven evengoed geschiedenis. Al had ik dat toen nog niet door. Als jongetje van zes vond ik het de normaalste zaak van de wereld dat de Amerikanen af en toe naar de Maan reisden. Pas later snapte ik hoe bijzonder het was.
De Blauwe Knikker
Een paar uur na het maken van de foto verzorgde de Apollo 8-bemanning een televisie-uitzending die bekeken werd door meer mensen dan ooit tevoren. Maar het is toch vooral de Earthrise-foto die in de herinnering voortleeft en die een niet te onderschatten invloed heeft gehad op ons wereldbeeld.
Voor het eerst zagen we wat we ons voor die tijd alleen maar konden proberen voor te stellen: de Aarde als een prachtige blauw/groen/witte bol in een oneindige zwarte leegte. Een kwetsbare oase, enig in zijn soort, in een vijandige woestijn.
Is het toeval dat twee jaar later, in 1970, voor het eerst Earthday werd gevierd, dat in 1971 Greenpeace werd opgericht, dat in 1972 het rapport van de Club van Rome verscheen, dat er later dat decennium overal groene politieke partijen ontstonden? Ik denk het niet.
Make Humanity Great Again
Ik maakte het bovenstaande digitale mozaïek, een remake van de Earthrise-foto, een paar weken geleden. Het nieuws werd gedomineerd door terroristen, populisten en dictators; de komkommertijd kwam maar moeizaam op gang. Ik ben van nature een optimist en heb altijd het gevoel gehad dat we langzaam vooruit gaan met zijn allen. Niet vanzelf, niet zonder strijd, maar toch… Nu begon ik even te twijfelen.
Wat ik in mijn hoofd had was een soort digitale graffiti: Make Humanity Great Again. Het werd uiteindelijk een remake van Earthrise. Anders dan mijn virtuele reliëfs is dit mozaïek helemaal in Photoshop gemaakt, met vooral veel creatief gebruik van laageffecten. Ik wijd er misschien nog wel eens een tutorial aan.
Het kan geen kwaad af en toe eens naar dit mozaïek, of de originele foto natuurlijk, te kijken. Dat zouden terroristen, populisten en dictators ook eens wat vaker moeten doen.
Glas in lood
Toen ik het Earthrise-mozaïek op Facebook en Twitter plaatste kreeg ik lovende reacties. Maar toen iemand opmerkte dat een versie als glas-in-loodraam ook leuk zou zijn, begonnen er allerlei programma’s in mijn hoofd op te starten. Photoshop bijvoorbeeld; dat programma heeft zelfs een glas-in-loodknop waarmee je iedere foto in een kerkraam kunt veranderen. Earthrise zou er dan ongeveer zo uitzien:
Leuk natuurlijk, zo’n stukje instantkunst, maar wel een beetje beperkt. Het enige wat je nog zelf kunt bepalen zijn de grootte (en dus het aantal) van de glasvlakken en de dikte van de frames. Maar op de vorm van de vlakken heb je geen enkele invloed. Photoshop maakt er een random patroon van vijf- en zeshoeken van.
Autodesk
Uiteindelijk heb ik de hulp van de firma Autodesk ingeroepen en heb ik het virtuele raam gemaakt in twee programma’s die daar eigenlijk niet helemaal voor bedoeld zijn: Autocad en 3ds Max. Dit is een screenshot uit Autocad:
Kleuren
Al die kleurtjes waren een hulpmiddel om de verschillende soorten glas op een mooie manier over het raam te kunnen verdelen. In totaal heb ik 27 glassoorten gebruikt; twaalf voor de Maan, twaalf voor de ruimte en drie voor de Aarde. Maar voor de Aarde heb ik dan wel weer heel verschillende kleuren toegepast. De Maan en de ruimte zijn wat minder bont maar hebben toch ook allerlei schakeringen en patronen. Want alleen maar grijs en zwart glas in een glas-en-loodraam, da’s een gemiste kans.
In totaal bevat het raam maar liefst 3276 stukjes glas:
Lijnenspel
Naast de kleuren zijn ook de lijnen van belang bij het ontwerpen van een glas-in-loodraam. In de aardbol zijn meridianen, keerkringen en poolcirkels te herkennen. In de ruimte is een vijfpuntige stervorm verwerkt. In het Maanlandschap, de voorgrond van de foto, spelen horizontale lijnen en belangrijke rol. En bepaalde lijnen lopen door van de Maan naar de ruimte en van de ruimte naar de Aarde, om te symboliseren dat het eigenlijk geen verschillende elementen zijn maar onderdelen van een groter geheel.
En inderdaad, alle continenten zitten aan dezelfde kant. Het blijft natuurlijk een interpretatie van de werkelijkheid.
Close-up
Hoe alle patronen en kleuren van het glas op elkaar inwerken zie je het beste als je het raam van dichtbij bekijkt. Hierboven zien we het Zuidelijk Halfrond en Antarctica boven de bergen van de Maan.
Details
Als afsluiting nog een laatste close-up. De oplettende lezer herkent hier, van rechts naar links, Europa en Afrika, de Atlantische Oceaan en Noord-Amerika. Tussen de oogharen door zijn details als Groenland, de Middellandse Zee en misschien de Britse eilanden nog net te herkennen. Nederland valt weg op deze schaal. Dat werkt toch wel weer mooi relativerend.
