De acht planeten: een groepsfoto
Als je het hele Zonnestelsel in één afbeelding vast wilt leggen loop je tegen een probleem aan: de onderlinge afstanden tussen de acht planeten en hun ster zijn enorm, bijna onvoorstelbaar. In alle plaatjes van het Zonnestelsel die je ooit hebt gezien kloppen de afmetingen van de planeten niet: die zijn, noodzakelijkerwijs, zwaar overdreven.
Op een schaalmodel van een meter of twee – een mooi formaat om thuis aan de muur te hangen – zou de Aarde niet groter zijn dan ongeveer vier duizendste millimeter. Je zou ons planeetje niet eens kunnen zien.
De Hemel op Aarde
De enige manier om die afmetingen inzichtelijk te maken is door het bouwen van een veel groter schaalmodel. Zo maakten een paar Amerikanen onlangs een model in de woestijn van Nevada.
Zelf bedacht ik enkele jaren geleden, onder het motte “De Hemel op Aarde”, het Straatplanetarium, een model van het zonnestelsel op de schaal van de gemeente Rotterdam. Met de Zon bij de bibliotheek op de Binnenrotte en Neptunus op de pier van Hoek van Holland zou de Aarde een bolletje van acht centimeter op het Weena zijn:
De juiste verhoudingen
En als je die enorme lege tussenruimtes even vergeet en alleen de afmetingen van de planeten zelf in de goede verhoudingen weer wil geven? Dan krijg je te maken met een ander probleem aan: ze verschillen nogal in grootte. De vier buitenste planeten, de gasreuzen Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus, zijn gemiddeld een factor tien groter dan de binnenste, rotsachtige planeten Aarde, Venus, Mars en Mercurius.
Als je ze alle acht helemaal in beeld wil hebben blijft de Aarde nog maar een klein bolletje, om maar te zwijgen van Mars en Mercurius. En juist op die kleine planeten zijn een paar interessante details te zien. De canyons van Mars of de continenten van de Aarde, bijvoorbeeld.
Familieportret
Voor het onderstaande familieportret heb ik daarin ingezoomd op de binnenplaneten. Op de achtergrond de gasreuzen, waarvan de grootte voelbaar blijft door de kromming van hun horizon: Jupiter (rechtsboven), Saturnus (linksonder), Uranus (linksboven) en Neptunus (rechtsonder). Daarvoor de binnenplaneten: Venus (linksboven), Mars (linksonder), Mercurius (rechtsboven) en natuurlijk onze eigen Aarde (rechtsonder).
Bezienswaardigheden
Ik heb net zo lang met hemellichamen geschoven tot ik een interessante compositie had. Bovendien wilde ik een paar van de grote bezienswaardigheden van het Zonnestelsel goed in beeld hebben. De ringen van Saturnus en Uranus bijvoorbeeld. En de Rode Vlek van Jupiter, die groot genoeg is om de Aarde in zijn geheel op te slokken.
Mars heb ik met zijn mooiste kant naar de camera gedraaid: te zien zijn het 5000 kilometer lange canyonstelsel Valles Marineris en de vier reuzevulkanen.
Onze Aarde is natuurlijk van alle kanten fotogeniek maar ik vond deze hoek wel het fraaist, met de Sahara, Zuid-Amerika, en de ijskappen van Antarctica en Groenland mooi in beeld: drie totaal verschillende landschappen op één planeet. Linksboven is ook, met enige moeite, Noord-Amerika te herkennen, meer naar rechts zien we West-Europa waar de zon net ondergaat. Rotterdam, stad waar het beeld gemaakt werd, is kleiner dan een pixel, zelfs in de hi-resversie.
Koning der Dwergen
Oplettende lezers missen in dit familieportret wellicht Pluto, ongeveer half zo groot als Mercurius. Inderdaad, sinds 2006 wordt die niet meer als planeet beschouwd maar als dwergplaneet. Er zijn namelijk, vooral in de buitenste regionen van het zonnestelsel, nog veel meer hemellichamen die ongeveer het formaat van Pluto hebben. En je moet ergens een grens trekken. Maar Pluto is wel de Koning van de Dwergplaneten, vooral sinds de prachtige foto’s van de NASA-sonde New Horizons
Ook de Zon, nog een factor tien groter dan Jupiter, ontbreekt in het plaatje, want die had ik nodig om, links buiten beeld, het tafereel te verlichten. En verder heb ik de talloze manen van de planeten weggelaten. Sommige daarvan, zoals onze eigen Maan, zijn in dezelfde orde van grootte als Mercurius, de meesten zijn veel kleiner. Al deze dreumesen zijn wel te zien in een ander portret dat ik maakte, de onderstaande liefdesverklaring aan het zonnestelsel.
Aan de muur
De diverse portretten van de planeten zijn natuurlijk verkrijgbaar op onder andere canvas, aluminium en hout in de afdeling Space Art van mijn webshop.
UPDATE: hoe ver weg zijn de planeten nou precies? En in welke richting staan ze? Bij dat soort vragen zou een planetenwijzer handig zijn.
