De kleuren van de Unie: 304888344611713860501504000000 manieren om een vlag te maken

Mijn voormalige werkgever Rem Koolhaas bedacht in 2002 een Europese Vlag. Zijn idee: een soort barcode met de kleuren van de vlaggen van de lidstaten van de Europese Unie, van oost naar west gerangschikt. De vlag is onder andere terug te vinden in het Rotterdamse Museumpark.

Een geniaal idee, wat mij betreft: het symboliseert veelkleurigheid en het is onmiddellijk herkenbaar. De vlag is hoogstens een beetje lastig na te tekenen, maar dat zal de meeste mensen met bijvoorbeeld de Amerikaanse vlag ook niet foutloos lukken (hoeveel sterren ook al weer? En begonnen we nou met een rode of een witte baan?)

Helaas is de Barcode nooit door de Europese Unie als officiële vlag ingevoerd, zodat we nog steeds tegen die weinig inspirerende blauwe vlag met de twaalf gouden sterren aankijken. (twaalf? Waarom in vredesnaam twaalf?)

Een andere dimensie

Het lastige aan het barcode-ontwerp is wel dat, als er maar nieuwe landen toe blijven treden, de lijntjes wel erg dun worden. De originele vlag uit 2002 was samengesteld uit de vijftien toenmalige lidstaten; inmiddels heeft de Unie 28 leden, bijna twee keer zoveel dus.

Ik vroeg me daarom af of het iets op zou leveren de derde dimensie erbij te betrekken. Achtentwintig vlaggen, die zou je kunnen rangschikken op een veld van 4 x 7. Dat kan op heel veel verschillende manieren. Ionica Smeets zou er een leuke column over kunnen schrijven in de Volkskrant, maar volgens mij is het totaal aantal mogelijkheden 28! (28 faculteit) oftewel 304888344611713860501504000000.

Interactie

Ik heb geprobeerd de vlaggen zodanig te rangschikken dat ze “iets met elkaar gingen doen”. Na eindeloos geschuif leidde dat tot de bovenstaande rangschikking met van links en aar rechts en van boven naar beneden de vlaggen van Griekenland, Groot-Brittannië, Nederland, Hongarije, Luxemburg, Oostenrijk, Kroatië, Denemarken, Finland, Tsjechië, Estland, Spanje, Slovenië, Bulgarije, Cyprus, Zweden, Letland, Slowakije, Litouwen, Polen, Duitsland, België, Malta, Frankrijk, Italië, Ierland, Roemenië en Portugal.

Let bijvoorbeeld op de horizontale witte baan die de bovenste vlaggen met elkaar verbindt. Of het witte vlak dat ontstaat door de vlaggen van Estland en Slowakije boven elkaar te plaatsen. Of die diagonaal uit de Union Jack die doorloopt in de Tsjechische driehoek.

Onverwachte kleurverschillen

Toch is het moeilijker dan ik verwachtte om de 28 vlaggen samen te smeden tot een abstract ontwerp. Dat heeft er onder andere mee te maken dat er heel veel kleurverschillen zijn tussen de verschillende vlaggen: het rood van Denemarken is dat van Duitsland niet, om maar te zwijgen van het rood van Estland. Koolhaas loste dat op door het aantal kleuren te beperken.

Kruisen, wapens en landkaarten

Vervelend is ook dat zelfs de kruisen op de Scandinavische vlaggen verschillend van afmetingen zijn.

Maar het grootste probleem is wel dat sommige vlaggen herkenbaarder zijn dan andere. Vlaggen met drie horizontale of verticale banen zijn vrij eenvoudig tot een abstract patroon te verwerken. Maar de vlaggen van Griekenland, Groot-Brittannië en de Scandinavische landen springen er nog steeds uit. Ook de wapentjes in de vlaggen van onder andere Spanje en Portugal en vooral het landkaartje van Cyprus blijven de aandacht trekken. Aan dat laatste is natuurlijk wat te doen:

Met wat hulp van Adobe

Om het geheel nog verder te abstraheren biedt het Photoshop-filter crystallize uitkomst:

En daar hebben we het gewenste symbool van de Europese eenheid in verscheidenheid. Maar inderdaad, zeer lastig na te tekenen. Dan toch maar de Barcode van Koolhaas.

Relief

Kortom, mijn zoektocht heeft geen nieuwe vlag voor de Europese Unie opgeleverd. Maar wel een paar mooie werkjes om aan de muur te hangen. Zoals ook deze relief-variant:

Update: na de Brexit

Toen ik in 2015 de bovenstaande vlaggencomposities maakte, leek een Grexit de grootste bedreiging voor de Europese eenheid. Maar uiteindelijk was het Groot-Brittannië dat de Unie verliet. Op 23 juni 2016 kozen de Britten, nou ja, 52 procent van de Britten die tijdens het referendum waren komen opdagen, voor de Brexit. En op 31 januari 2020 was de uittreding officieel een feit. Splendid isolation.

Het feit dat mijn vlaggencompositie daardoor in één klap verouderd was, is misschien wel het minst dramatische gevolg van het Britse EU-referendum. Maar het blijft spijtig, vooral omdat het hele concept moeilijk in te zetten is voor een statenbond met 27 leden. Misschien stappen de Schotten wel uit het Verenigd Koninkrijk en terug in de EU. In dat geval is het makkelijk; de Schotse vlag zit tenslotte ook al in de Union Jack.

Maar het werelddeel Europa is natuurlijk groter dan de Europese Unie. En hoewel de geschiedenis uitwijst dat er ook in het totaal aantal landen op ons continent enige fluctuatie kan zitten, hoop ik dat mijn vervolgvlaggenproject, de Vlaggen van Europa, wat langer actueel blijft.